Dit jaar gaat de Expertprijs naar het ministerie van Justitie en Veiligheid, dat het wel héél bont maakt als het gaat om inbreuken op de privacy en vrijheid van burgers. Om recht te doen aan het aantal missers reiken we dit jaar een oeuvreprijs uit. In een serie blogs besteden we aandacht aan de verschillende redenen waarom volgens onze vakjury het ministerie van Justitie en Veiligheid deze bijzondere prijs verdient.

Deel 2: Rechtsbescherming met Maxim Februari.

Waar is de (minister voor) rechtsbescherming?

De Big Brother Award Expertprijs mag dan wel in ontvangst genomen zijn door de demissionair minister van Justitie en Veiligheid, Ferd Grapperhaus, het ministerie heeft nóg een minister: de demissionair minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker. In een tijd van onrechtmatige overheidssurveillances en bijvoorbeeld het toeslagenschandaal bij de Belastingdienst is er duidelijk werk aan de winkel voor hem. Maar, waar is hij eigenlijk?

Van regels naar data-analyses

Er bestaat een vrij onduidelijke taakverdeling op dat ministerie. Niemand weet precies wat de minister voor rechtsbescherming geacht wordt te doen en welke taken bij anderen liggen. En dat terwijl de overheid fundamenteel aan het veranderen is: we worden voor een steeds groter deel niet meer via regels en papieren bestuurd, maar via een combinatie van data en data-analyses. Dan moet je dus iemand hebben die goed - en op tijd - gaat nadenken over wat dat betekent voor de verhouding tussen burgers en de staat, en over wat de nadelige gevolgen daarvan zijn. Dat gebeurt nu te weinig.

We spreken in onze podcast met Maxim Februari. Schrijver, literair essayist, rechtsfilosoof en Expertprijs-jurylid. Daarnaast is Maxim Februari lid van de Raad van Advies van Bits of Freedom en houdt zich bezig met de effecten die data-sturing gaan hebben op ons rechtssysteem.

"Ik denk dat er in het bestuur heel veel rekening wordt gehouden met dat het ontzettend handig is om data te gebruiken. Om te gaan besturen en om een aantal juridische problemen op te lossen. En dat er heel weinig over na wordt gedacht wat dat betekent voor de rechtsbescherming van burgers. Als we voor het nageslacht nog iets overeind willen houden op het gebied van mensenrechten, grondrechten dan moet je daar veel harder op lopen"

Over de grenzen van de rechtsstaat

Zo zou de politie haar bevoegdheden graag willen gaan uitbreiden tot óver de grenzen van onze rechtsstaat. Dat onder het mom van het bestrijden van de enorme en stijgende misdaad in ons land. Maar door over die grenzen heen te gaan, wordt alle ellende afgewenteld op de samenleving, waarbij burgers tussen twee vuren komen te zitten; die hebben ten eerste last van de criminaliteit en ten tweede van een overheid die daarmee in gevecht is. En daar komt dan de minister voor Rechtsbescherming in het spel, want die moet die hele puzzel gaan leggen.

Uitbesteding aan bedrijven maakt de burger kwetsbaar

De verhouding tussen overheid en bedrijven is ook aan verandering onderhevig. Neem bijvoorbeeld de Coronacheck app. Die moet voortdurend worden ververst en geüpdatet in de app stores. Dat een overheid zoiets cruciaals via een bedrijf regelt, terwijl dat allang een publieke infrastructuur had moeten zijn, is zorgwekkend. Het is een heel rare verschuiving: de overheid die meer bevoegdheden wil om de burger onder controle te krijgen en tegelijkertijd die bevoegdheden uitbesteedt aan bedrijven, waardoor je burgers heel kwetsbaar maakt voor dit soort rechteloosheid.

Wil jij ook inzage?

Nieuwsgierig geworden naar welke gegevens bedrijven of overheidsinstanties over jou verzamelen? Maak gebruik van onze website om de rechten die je hebt over jouw gegevens makkelijker uit te oefenen.

Over de Big Brother Awards

Tijdens de Big Brother AwardsMeer weten? Neem een kijkje op onze Big Brother Awards 2021 website! onderzoeken we hoe het is gesteld met ons recht op privacy en de vrijheid van burgers in Nederland: We voelen de grootste privacyschenders aan de tand en vragen aandacht voor personen, bedrijven en overheden die hierop grove inbreuken maken. De grootste privacyschenders maken vervolgens kans op een Publieksprijs en/of een Expertprijs. Daarnaast is er een positieve privacyprijs, de Felipe Rodriguez Award, voor een persoon die juist een buitengewone bijdrage heeft geleverd aan het beschermen van onze digitale burgerrechten. Die is dit jaar voor Nani Jansen Reventlow.

Volgende keer: Meer over de rits aan privacymissers die ertoe hebben geleid dat de Expertprijs dit jaar een oeuvreprijs is voor het ministerie van Justitie en Veiligheid! De komende weken lopen we met jullie langs al die andere blunders en lichten deze toe met onze experts. Stay tuned!