Afgelopen weekend bereikten de onderhandelaars in de Europese Unie een akkoord over de Digital Services Act (DSA): de wet die eindelijk regels oplegt aan online platformen en onze fundamentele rechten moet beschermen. We zijn ontzettend blij dat deze platformregels er eindelijk komen. In de wet worden zaken geregeld die onze communicatievrijheid ontzettend vergroten, maar sommige dingen moeten nog beter. We zetten de nieuwe regels voor je op een rijtje!

Op tracking gebaseerde advertenties

In de Digital Services Act worden de eerste stappen genomen naar het einde van op tracking gebaseerde advertenties - het giftige verdienmodel van bedrijven als Google en Facebook, dat internetters profileert. Dat zorgt voor manipulatie, discriminatie en een verstoring van ons publieke debat. In de DSA is een verbod opgenomen voor op tracking gebaseerde advertenties die gebaseerd zijn op gevoelige data. Advertenties mogen dan dus niet aan jou gericht worden op basis van jouw geaardheid, religie of etniciteit. Daar zijn we natuurlijk heel blij mee, want op tracking gebaseerde advertenties leiden tot een hoop ellende, en hiermee nemen we een stukje van die ellende weg. Ook worden op tracking gebaseerde advertenties voor minderjarigen volledig verboden, waardoor zij beter beschermd zijn tegen alle nadelige gevolgen van dit soort advertenties. We zijn blij met deze verboden, want ze zullen een deel van de gevaren van op tracking gebaseerde advertenties wegnemen. En daar hebben we ons de afgelopen jaren in Brussel dan ook hard voor ingezet. Maar we blijven beleidsmakers aanmoedigen om (al dan niet stap voor stap) op tracking gebaseerde advertenties helemaal te verbieden. Er is met deze regels namelijk nog steeds genoeg ruimte voor dit verdienmodel, met alle gevolgen van dien. Het verbod op advertenties die gebaseerd zijn op gevoelige data geldt bijvoorbeeld alleen voor online platformen en niet daarbuiten. Een hele mooie ontwikkeling dus, maar onze strijd is nog niet gestreden!

Manipulatief design en aanbevelingssystemen

De onderhandelaars zijn het ook eens geworden over een verbod op manipulatief webdesign (door sommigen ook wel dark patterns genoemd). Platformen mogen na inwerkingtreding van de DSA geen gebruik meer maken van designtrucjes waardoor de gebruiker gemanipuleerd wordt om een bepaalde keuze te maken. Dat is fantastisch nieuws, omdat we daardoor veel meer keuzevrijheid krijgen. We kunnen door dit verbod veel beter geïnformeerde keuzes gaan maken, in plaats van dat we richting een keuze worden gestuurd door design. Dat betekent waarschijnlijk dat de ja-knop niet groter, makkelijker vindbaar en gekleurder mag zijn dan de nee-knop. En waarschijnlijk geen pop-ups meer die ons vertellen dat er "NOG MAAR 1 HOTELKAMER VOOR DEZE PRIJS VRIJ IS". We zeggen waarschijnlijk, omdat de uiteindelijke tekst én uitleg van de wet nog op zich laten wachten. Welke manipulatieve interfaces wel en niet onder de wet vallen is dus nog onduidelijk, maar elk manipulatief webdesign dat verboden wordt, is er weer eentje minder dan vóórdat de DSA bestond.

Aanbevelingsystemen

Europese beleidsmakers zijn het ook eens geworden over regels omtrent aanbevelingssystemen - de algoritmen die bepalen in welke volgorde je content te zien en aangeraden krijgt. Platformen moeten transparant worden over waar hun aanbevelingssystemen op gebaseerd zijn (bijvoorbeeld: gebruikers zo lang mogelijk op het platform houden). Dat is fijn, want dat geeft ons meer inzicht in waarom onze feed er uit ziet zoals hij er uitziet. Ook moeten platformen verschillende aanbevelingssystemen gaan aanbieden, waarvan minstens één die niet is gebaseerd op profilering. We zijn blij dat gebruikers hierdoor keuzevrijheid krijgen! En dat we ervoor kunnen kiezen om niet geprofileerd te worden. Wel hadden we liever gezien dat ook derde partijen aanbevelingssystemen mochten aanbieden voor platformgebruikers, zodat mensen nog meer keuze krijgen en Big Tech een beetje van haar macht in moet leveren.

Crisis

Heel laat in het proces van de onderhandelingen over de DSA werd opeens het zogenaamde 'Crisis Response Mechanism' voorgesteld. Dat betekent dat de Europese Commissie in tijden van crisis opdracht mag geven aan online platformen om bepaalde dingen te doen. Wij, en vele andere organisaties, maakten ons ernstige zorgen om de ondemocratische manier waarop zulke opdrachten konden worden gegeven en de permanentie er vanLees hier ons statement over het Crisis Response Mechanism. Deze regel heeft de uiteindelijke Digital Services Act gehaald. Dat vinden we spannend. Gelukkig zijn er in het onderhandelingsproces wél belangrijke waarborgen aan dit mechanisme toegevoegd: het mag maximaal 3 maanden duren en de Europese Commissie mag het niet meer alleen besluiten en moet eerst een akkoord hebben van nationale, onafhankelijke platformtoezichthouders.

Contentmoderatie

Ook zijn er veel goede regels opgenomen over contentmoderatie. Zo wordt het mogelijk voor platformgebruikers om mogelijke illegale content aan te geven, waar platformen dan op een transparante manier een beslissing over moeten nemen. Daarnaast zijn er veel mogelijkheden voor klachten en bezwaar over contentmoderatie beslissingen van platformen: als een platform door jou geplaatste content verwijdert omdat het in strijd met hun regels is, moet het platform dat motiveren én kan je tegen die beslissing in bezwaar bij een onafhankelijke instantie. Dit soort regels geven gebruikers handvatten om zich te wapenen tegen het eenzijdig besloten beleid van grote platformen. We willen dat platformgebruikers ook echt gebruik gaan maken van deze mogelijkheden: dit moet niet alleen in theorie zo zijn, maar ook in de praktijk. Daar gaan wij ons de komende tijd voor inzetten!

Hoe nu verder?

Het duurt nog even voordat de Digital Services Act in werking treedt, en platformen zich aan deze regels zullen moeten gaan houden. Eerst moet er een officiële tekst van de wet komen, daar komt natuurlijk ontzettend veel juridische precisie bij kijken. Waarschijnlijk wordt die tekst komende zomer door Europese beleidsmakers goedgekeurd. De wet geldt waarschijnlijk vanaf 2024. We hebben héél veel zin om de komende jaren ervoor te zorgen dat de mooie regels uit de DSA meer zijn dan een papieren werkelijkheid.

Op de hoogte blijven? Abonneer je op onze gloednieuwe nieuwsbrief over online platformen!