We lieten ons horen tegen uitbreiding van de bevoegdheden van de geheime diensten in de zogenaamde Cyberwet. En met succes! Onze inbreng heeft het voorstel verbeterd. Maar we zijn er nog lang niet. Op andere punten is het voorstel zelfs achteruit gegaan.

Er werd geluisterd naar onze inbreng

We lieten van ons horenHier vind je onze inbreng op de internetconsultatie in de internetconsultatie voor de zogenaamde Cyberwet en vroegen jullie dat ook te doenHier vind je onze oproep om het kabinet te helpen herinneren aan de "nee" van het referendum. Uiteindelijk zijn er meer dan 170 reacties ingestuurd. En met succes. Dit zijn de belangrijkste verbeteringenZelf het hele verhaal nalezen? Dat kan hier in het voorstel:

• De reikwijdte van het voorstel is verduidelijkt en aangescherpt. Bevoegdheden kunnen onder de reikwijdte van dit voorstel worden ingezet wanneer het vermoeden bestaat dat er een statelijke actor achter de cyberdreiging of - aanval zit. Als dit niet zo blijkt te zijn moet dat worden gestopt.
• Het begrip "strategische operaties" is verduidelijkt. Het gaat hier niet om nieuwe bevoegdheden. Daarmee wordt uitgesloten dat er bijvoorbeeld een verplichting tot het inbouwen van een achterdeurtje in encryptie kan worden afgegeven. Maar, óók het inzetten van bestaande bevoegdheden voor een nieuw doel is uitbreiding.
• De samenwerking tussen de toezichthouders is verbeterd. De verplichting om diensthoofden vooraf op de hoogte te stellen van informatie die toezichthouders met elkaar uitwisselen is geschrapt. Deze meldplicht stond effectief toezicht in de weg.
• De uitspraak van de Raad van State als hogerberoepsinstantie blijft niet langer geheim. Deze uitspraak zal van bepalende waarde zijn voor de interpretatie van de wet, en het is dus van groot belang voor de kenbaarheid en de voorzienbaarheid van wetgeving dat deze openbaar is.
• Technische expertise bij de Raad van State wordt geborgd door deskundigen of deskundige leden te kunnen aantrekken.
• De karakterverandering van het toezicht wordt erkend. Er werd telkens benadrukt dat er enkel sprake zou zijn van een verplaatsing van het toezicht. In de toelichting op het aangepaste voorstel wordt erkend dat er met deze verplaatsing ook een karakterverandering optreedt.

En het voorstel baart ons zorgen

Niet al onze kritiekpunten zijn in het voorstel meegenomen. En naast verbeteringen zijn er helaas ook aanpassingen gedaan die onze zorgen vergroten. Dit zijn de drie punten in het aangepaste voorstel waar wij het meest van schrokken:

• De voorgestelde relevantiebeoordeling zal breder worden toegepast. We maakten ons in de consultatieversie al zorgen over de voorgestelde relevantiebeoordelingEn wij niet alleen. Ook de Raad van State is kritisch en adviseert deze regeling aan te passen. Dat is de schifting die de geheime diensten maken na het verzamelen van grote bergen gegevens tussen gegevens die van belang zijn voor het onderzoek, en gegevens die als bijvangst zijn binnengehaald. Dit gaat al misEr was een klacht van ons nodig om de gegevens van miljoenen mensen uit de klauwen van de geheime diensten te bevrijden in de Wiv 2017, en dit voorstel maakt het mogelijk de termijn voor deze beoordeling oneindig te verlengen. Dat heeft als consequentie dat gegevens van burgers die niet relevant zijn voor de geheime diensten potentieel oneindig kunnen worden bewaard. In het nieuwe voorstel zal deze regeling niet alleen gelden voor bulkdatasets die zijn verworven met de hackbevoegdheid, maar voor alle bulkdatasets die zijn verworven met bijzondere bevoegdheden, behalve OOG-interceptie.
• Gegevens die binnen de reikwijdte van deze wet zijn verzameld, mogen voor andere onderzoeken worden gebruikt. Dit levert een U-bocht constructie op. Gegevens kunnen op basis van deze wet worden verzameld met minder toezicht vooraf, en vervolgens buiten de reikwijdte van deze wet worden gebruikt. Voorwaarden voor dit gebruik zijn in de nieuwe toelichting verdwenen. Gegevens die onder de reikwijdte van deze wet worden verzameld lijken nu ronduit daarbuiten te mogen worden gebruikt.
• In het nieuwe voorstel wordt aan de toezichthouder voorgeschreven hoe zij moet toetsen, en dat is ook nog eens erg beperkt. De toezichthouder toetst vooraf bij de inzet van het sleepwet. In dit voorstel wordt voorgeschreven dat zij daarbij meer waarde moet hechten aan een indicatie van welke kabel getapt gaat worden en een niet-bindende indicatie van hoe datareductie een plek krijgt bij het verzamelen van gegevens, dan aan een degelijke proportionaliteitstoets. Hiermee wordt de macht van de toezichthouder enorm ingeperkt, en de toetsing uitgehold.

En nu verder

De behaalde successen motiveren enorm om hard te blijven werken voor betere bescherming van onze rechten en vrijheden in het beleid dat het werk van onze geheime diensten regelt. En dat is maar goed ook, want er valt nog een boel te verbeteren. Je kunt er dan ook op rekenen dat wij ons de komende tijd hard zullen blijven inzetten voor effectief toezicht en een goede bescherming van jouw rechten en vrijheden.