Desinformatie, of fake news, is een veelbesproken onderwerp in de media en politiek. De schadelijke impact van desinformatie is het gevolg van de dominantie en mechanismen van een handjevol sociale media. Desinformatie wordt onschadelijk(er) gemaakt door die platformen aan te pakken. Dit werkt beter dan symptoombestrijding. Hoe en waarom? Dat lees je hier.

Nepnieuws is niets nieuws

Desinformatie is simpelweg bewuste onware informatie, en dus iets wat al heel lang bestaat. Want ook in de tijd van Willem van Oranje werden er wel eens bewust onwaarheden verspreid. Maar toch lijkt nepnieuws een hedendaags probleem. Dat komt doordat nepnieuws met de opkomst van dominante sociale media een hele grote impact kan hebben en daardoor kan schadelijke desinformatie dus nog schadelijker zijn.

Sociale media en desinformatie

Schadelijk nepnieuws kan impactvoller, en dus gevaarlijker, worden door de komst van dominante sociale media zoals Instagram en YouTube. Content heeft op die platformen namelijk een enorm bereik en kan viraal gaan.

Omdat er maar een handjevol platformen heel dominant is, hebben miljarden mensen daarop een account. Een bericht kan op TikTok miljoenen mensen bereiken, veel meer dan bijvoorbeeld via een krant. Schadelijk nepnieuws kan op die dominante sociale media dus een veel groter bereik hebben dan voor de opkomst van die platformen.

Veel van de dominante online platformen laten ons content zien op basis van aanbevelingssystemen. Ze willen ons zo lang mogelijk op hun site houden, zodat we zoveel mogelijk advertenties zien en het platform dus zo veel mogelijk aan ons verdient. Daarom tonen ze vaak content die ons triggert, boos maakt of choqueert. Schadelijke desinformatie bevat vaak heftige beweringen en gaat daardoor dus makkelijker viraal dan een "saai" bericht.

De oplossing

Dé manier om desinformatie onschadelijk te maken is door de dominantie en mechanismen van grote platformen tegen te gaanLees hier waarom wij liever het systeem fixen dan de symptomen.. Wanneer berichten een minder groot bereik hebben en minder snel viraal kunnen gaan, kan schadelijke desinformatie niet meer zo veel schade doen.

Zowel de politiek als de platformen zetten nu vaak in op contentmoderatie om schadelijke desinformatie tegen te gaan: ze verwijderen berichten die, volgens het platform, schadelijke desinformatie bevatten. Daarmee ligt er te veel verantwoordelijkheid bij een platform met een commercieel belang en wordt er vooral ingezet op symptoombestrijding. Wij zeggen: voorkomen is beter dan genezen.

Wat dan wel?

Enerzijds willen we pluriformiteit stimuleren, zodat we niet meer vast zitten aan dat handjevol dominante platformen. Als er 1000 platformen zijn, en iedereen kiest platformen die bij hen passen, zitten er geen miljarden gebruikers meer op één platform. Daardoor is het dus moeilijker om met één klik op een knop zo veel mensen te bereiken met een nep bericht. Een eerste stap naar een pluriformer platformlandschap is gezet in de Digital Markets ActLees hier meer over de Digital Markets Act., maar er is nog genoeg te doen.

Anderzijds willen we dat platformen, hoe groot of klein ze ook zijn, geen gebruik maken van mechanismen waardoor heftige berichten viraal gaan. Met andere woorden: we willen dat aanbevelingsalgoritmen zoals ze nu zijn aan banden worden gelegd. Een aanbevelingsalgoritme moet in dienst staan van de gebruiker, niet van het platform. Een stap daarnaartoe is al gezet in de Digital Services ActLees hier meer over de Digital Services Act,, maar er is nog een lange weg te gaan.