Gezichtsherkenningstechnologie maakt vaak fouten, ieder stadion volhangen met camera’s is dan ook onwenselijk. Er zijn betere manieren om supportersgeweld geweld tegen te gaan, betoogt Lotte in dagblad Trouw.

KNVB-directeur Marianne van Leeuwen gaf het al aan: 99 procent van de wedstrijdbezoekers ­gedraagt zich keurig (Trouw, 11 augustus). Toch wordt deze 99 procent straks aan illegale surveillance blootgesteld. En daar kunnen zij zich niet tegen beschermen. Een sjaaltje om je gezicht niet te laten scannen? Anderhalf jaar stadionverbod.

Gezichtsherkenningstechnologie van ‘slimme’ camera’s, maakt vaak fouten. En de risico’s om foutief geïdentificeerd te worden door zo’n ­camera zijn ook al niet eerlijk verdeeld. Mensen van kleur, met name vrouwen, hebben een groter risico om onterecht door de technologie als schuldige te worden aangewezen. Onlangs schreef de New York Times nog over de zesde persoon van kleur die onterecht is gearresteerd op basis van een gezichtsscan. De risico’s waren al lang en breed bekend. Wie er nu voor kiest om die tóch in te zetten, accepteert bewust deze onacceptabele risico’s.

Stadions als loboratoria voor surveillancetechnologie

Stadions worden vaker gebruikt om surveillancetechnologie te testen die later breder wordt ingezet. Zo is ‘De Digitale Perimeter’ (bij het grote ­publiek beter bekend als de Johan Cruijff Arena in Amsterdam) ongemerkt een laboratorium geworden waarin volop wordt geëxperimenteerd met slimme sensoren, bodycams op 5G, crowdmonitoring en ­gezichtsherkenning. Het zou bij een test blijven ‘om te zien of de technologie ook buiten het onderzoekslab werkt’. Ook volgens de betrokken politieagent Mark Wiebes was duidelijk dat inzet van gezichtsherkenning als echte veiligheidsmaatregel in een stadion juridisch niet door de beugel kon.

Nu worden slimme camera’s tóch in stadions ingezet. En naarmate die slimme camera’s op steeds meer plekken opduiken, treedt er gewenning op. Tel de supermarkten, festivals, stadions, stations, winkelgebieden, vliegvelden en de massale databank van de politie bij elkaar op en je ziet hoe moeilijk het al wordt om nog onbespied over straat te gaan. Met deze verregaande surveillance tasten we het fundament van een vrije, open en democratische ­samenleving aan.

Wandelende streepjescodes

Gezichtsherkenning maakt van ons wandelende streepjescodes, klaar om gekoppeld te worden aan verschillende andere gegevens die klaarliggen in bestaande databanken. Je medisch dossier, je socialemediaprofielen met je vakantie- en familiefoto’s, je aankopen via je bonuskaart, je strafblad. Deze informatie kan vervolgens worden gebruikt om jouw gedrag te beïnvloeden. Bovendien blijft het niet bij het herkennen van gezichten: ook onze emoties en ons gedrag vallen ten prooi aan geautomatiseerde analyse, in naam van de openbare orde en veiligheid. Zo creëren we een samenleving van geautomatiseerd wantrouwen, surveillance, controle en discriminatie.

Dat de inzet van surveillance­middelen als gezichtsherkenning te ver gaat, vinden ook veel wetgevers. Daarom is er al een verbod op het verwerken van gegevens zoals gezichtsdata vastgelegd in de AVG, de Europese privacywet. Uitzonderingen voor beveiliging zijn volgens de wet mogelijk, maar dat gaat over de toegangscontrole bij een kerncentrale, niet over de toegangscontrole voor de voetbalklassieker.

Alternatieven

Voetbalgeweld, kwetsende spreekkoren en wangedrag zijn allesbehalve recente problemen. Talrijke voorbeelden buiten het stadion hebben laten zien dat alleen hardere straffen, meer surveillance en een hyperfocus op ‘veiligheid’ onvoldoende effect hebben.

In andere landen zien we volop alternatieven. Zoals clubs die zich meer gaan bekommeren om hun supporters. Bij onze zuiderburen zijn er bijvoorbeeld al sinds de jaren tachtig succesvolle ‘fancoaches’ die supporters in en rond stadions helpen zich sportief en netjes te gedragen. Helaas komen wij hier vooralsnog niet verder dan alsmaar meer camera’s ophangen, met alle risico’s van dien.

Dit artikel is op 18 augustus als opinie gepubliceerd in Trouw. En vind je hier terug.