Met de Big Brother Awards vraagt Bits of Freedom jaarlijks aandacht voor personen, bedrijven en overheden die grove inbreuken hebben gemaakt op de privacy en vrijheid van burgers. Dit jaar is de uitreiking op 15 januari in Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond. Ben jij erbij en stem je mee? Naast een expertprijs die door een vakjury wordt uitgereikt, bepaalt het publiek wie volgens hen een Award in ontvangst mag nemen. Met als laatste van de vier genomineerden: Marnix van Rij, Staatssecretaris Fiscaliteit en Belastingdienst.

Illegale zwarte lijsten, onschuldige burgers die als fraudeur bestempeld worden en daardoor onterecht vele duizenden euro’s moeten “terugbetalen” en het discrimineren op afkomst, inkomen en religie. Autoriteit Persoonsgegevens - 12 april 2022 Allerlei voorbeelden die duidelijk maken dat de Belastingdienst het niet zo nauw neemt met het naleven van wet- en regelgeving. In 2023 bleek ook dat de naleving van de Europese privacywet, de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), een puinhoop is bij de Belastingdienst. NRC - 4 oktober 2023

Al sinds 2018 moeten organisaties, dus ook de Belastingdienst, voldoen aan de Europese privacywet. Die wet is bedoeld om mensen te beschermen als hun gegevens door anderen gebruikt worden. Die gegevens kunnen namelijk heel veel vertellen over iemand. De Belastingdienst heeft uitzonderlijk veel gegevens over vrijwel alle burgers van ons land. Gegevens over het inkomen, gezinssituatie, schulden, faillissementen, maar ook over religie, nationaliteit, strafblad, land van herkomst en heel veel meer.

Die gegevens moeten op een goede, veilige en betrouwbare manier verwerkt worden. Zo is het bijvoorbeeld volgens de privacywet verboden om gegevens over iemands etniciteit of religie te verwerken, tenzij er sprake is van een uitzondering. Zo moet voorkomen worden dat mensenrechten geschonden worden bij de verwerking van persoonsgegevens, omdat daarmee gediscrimineerd kan worden, of inbreuk kan worden gemaakt op iemands vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting en zijn recht op privacy. En laat dat nu net een stelselmatig probleem zijn bij de Belastingdienst. NRC - 19 mei 2023 Met het toeslagenschandaal is pijnlijk duidelijk geworden hoe de Belastingdienst zich schuldig maakt aan het schenden van deze rechten. Amnesty International - 25 oktober 2021

De Belastingdienst als veelpleger die niet van zijn fouten leert

Na alle schandalen mag je hopen dat de Belastingdienst er werk van maakt om zichzelf te verbeteren. Daar zit echter nog erg weinig voortgang in. Er lag een plan om in 2027 te voldoen aan de privacywet. Dat is negen jaar later (!) dan eigenlijk had gemoeten. Maar uit een evaluatie van een intern onderzoeksteam van de Belastingdienst blijkt dat zelfs dat niet haalbaar is.NRC - 4 oktober 2023

Er is te weinig grip op de gegevens die de Belastingdienst van de burger gebruikt. Er is geen beleid om foutieve persoonsgegevens te herkennen en te corrigeren, en verouderde gegevens worden niet op tijd gearchiveerd en vernietigd. Ook zijn gegevens onvoldoende beveiligd, waardoor medewerkers die de gegevens niet voor de uitvoering van hun werk nodig hebben, er toch bij kunnen. Het moge duidelijk zijn: persoonsgegevens van mensen zijn bij de Belastingdienst niet in veilige handen.

En uit het Toeslagenschandaal is ook al gebleken dat ook mensen zelf niet in veilige handen zijn bij de Belastingdienst. Uit vele onderzoeken is gebleken dat de Belastingdienst zich schuldig maakt aan discriminatie en dat onschuldige burgers werden aanmerkt als fraudeur, met alle gevolgen van dien. Mensen raakten in de schulden, konden de kinderopvang niet meer betalen en raakten hun baan kwijt. Soms raakten ze zelfs hun huis en kinderen kwijt. RTL Nieuws - 4 oktober 2023 De impact van het onrechtmatig handelen door de Belastingdienst is gigantisch. We hebben geen voorstellingsvermogen meer nodig om de risico’s van slechte gegevensverwerking uit te leggen. In plaats daarvan hoeven we alleen naar de Belastingdienst te kijken. Bits of Freedom - 28 oktober 2021

Ondanks de vele beloften tot verbetering, laat de Belastingdienst het nog steeds afweten. Hiermee wordt de indruk gewekt dat de Belastingdienst niet leert van zijn fouten. Ook krijgen we niet de indruk dat de Belastingdienst er een prioriteit van maakt, om zich simpelweg te houden aan de wet. In plaats daarvan wordt er in de jacht op fraudeurs door de Belastingdienst steeds opnieuw zelf frauduleus gehandeld. Hiermee raakt de Belastingdienst haar geloofwaardigheid kwijt.

Opdracht

De Belastingdienst moet er onmiddellijk voor zorgen dat hij alsnog aan de Algemene verordening gegevensbescherming én alle andere geldende wetgeving voldoet. De Belastingdienst moet per direct stoppen met discriminerende verwerkingen. Ook moet hij stoppen met verwerkingen die risico’s voor mensenrechten vormen. In plaats van zich te richten op het opsporen van fraude bij burgers, moet de Belastingdienst haar eigen handelen onder de loep nemen. Er moet intern een cultuurverandering bewerkstelligd worden waarbij illegale praktijken bestraft worden.