Met de Big Brother Awards vraagt Bits of Freedom jaarlijks aandacht voor personen, bedrijven en overheden die grove inbreuken hebben gemaakt op de privacy en vrijheid van burgers. Dit jaar is de uitreiking op 15 januari in Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond. Ben jij erbij en stem je mee? Naast een expertprijs die door een vakjury wordt uitgereikt, bepaalt het publiek wie volgens hen een Award in ontvangst mag nemen. Met als derde van de vier genomineerden: Meta, X en Telegram.

Achtergrond: sociale media als middel voor zelfbescherming en -verdediging

Zeker in tijden van oorlog is het internet een middel voor zelfbescherming en -verdediging. Dat is ook zo voor de mensen in Gaza, tegen wie grove misdaden worden gepleegd. Zij zijn voor hun leven mede afhankelijk van de bescherming die het internet hen kan bieden.

Het kunnen delen en documenteren van wat daar gebeurt is essentieel. Zonder informatie uit de frontlinie heeft de internationale gemeenschap geen kennis van de plaatselijke situatie. En zonder die kennis is er ook geen ophef, geen druk op het toestaan van humanitaire hulp of het afkondigen van een staakt het vuren. Dat weten de geweldsplegers maar al te goed: als de wereld door een gebrekkige informatiestroom blind is, kunnen zij ongezien en ongehinderd te keer gaan.

Doordat platformen een uiterst dominante plaats innemen in ons publieke debat, wereldwijd, heeft het beleid van deze platformen directe invloed op de ontwikkelingen in het gebied. Die impact van hun handelen is op veel manieren merkbaar.

Hoe sociale media ongewenste impact hebben

Sommige beslissingen van platformen zijn goed zichtbaar. De meesten, zoals X en Telegram, doen veel te weinig aan de moderatie van gedeelde berichten. Oproepen tot geweld of zelfs genocide zijn eenvoudig mogelijk, blijven lang beschikbaar en vrijwel onbestraft. The Wall Street Journal - 21 oktober 2023 Bij Meta is dat niet anders: activisten konden zonder enige probleem meerdere overduidelijk opruiende advertenties plaatsen. The Intercept - 21 november 2023

Aan de andere kant van het spectrum: het afsluiten van legitieme accounts, verergerd door het vervolgens niet ongedaan kunnen maken daarvan.Mondoweiss op X - 10 oktober 2023 Daarmee ontneemt een platform mensen hun stem. Of het tegenhouden van het verwerven van nieuwe abonnees op de updates van een account, waarmee de reikwijdte van verhalen wordt ingeperkt.Palestine Action US op X - 19 oktober 2023

En dan zijn er nog tal van handelingen die door de platformen als incident of foutje worden afgedaan. De geautomatiseerde vertaling van “Palestinian” naar “Palestinian terrorist” bijvoorbeeld. BBC News - 20 oktober 2023 Of de beelden over de gevolgen van een aanval op een ziekenhuis, die worden bestempeld als naaktbeelden of beelden van seksuele handelingen. Mohammed El-Taher op Facebook Of het geautomatiseerd genereren van afbeeldingen van kinderen met kunstmatige intelligentie die wél wapens laat zien als je “Palestijns” toevoegt, maar niet als je “Israëlisch” toevoegt.The Guardian - 3 november 2023

Andere ingrepen zijn heel veel subtieler. Denk aan het inperken van de verspreiding van bepaalde berichten, zonder dat de gebruiker daarvan weet. Dat eerste is natuurlijk al problematisch, het gebrek aan transparantie verergert het probleem alleen maar. Ook blijkt dat Meta de standaardinstelling voor de verspreiding van berichten van gebruikers uit de getroffen regio heeft beperkt tot “friends only”, waarmee het aantal mensen dat bepaalde updates kan zien, verder wordt ingeperkt. The Guardian - 18 oktober 2023

Er bestaat een direct verband tussen geweld online en geweld offline. Online geweld, zoals de verspreiding van haat, desinformatie, de blokkade van de toegang tot het internet en censuur, kunnen leiden tot fysieke geweld. Wanneer platformen besluiten om bepaalde groepen onzichtbaar te maken en uit het debat te weren, ontnemen zij deze groep een belangrijk beschermingsmiddel tegen het geweld waarbij die groep offline van hun land verdreven en vermoord wordt.

Voor Meta, X en Telegram lijken mensenrechten een bijzaak, waardoor zij de gruwel- daden in gebieden zoals Gaza faciliteren. (Dat wil overigens niet zeggen dat andere platformen vrijuit gaan: er zijn ook meldingen over Google en LinkedIn, maar deze lijken minder frequent en/of minder goed gedocumenteerd.) 7amleh - 7 oktober 2023

Opdracht

De activiteiten en diensten van Meta, X en Telegram hebben negatieve gevolgen voor mensenrechten. De bedrijven moeten daarom een onafhankelijke analyse laten uitvoeren op zulke risico’s. Zo’n analyse stelt in staat risico’s te identificeren, begrijpen en beoordelen. Voor alle risico’s moeten vervolgens maatregelen genomen worden om deze op te heffen of tot een minimum te beperken. Indien deze maatregelen niet effectief zijn, moeten de bedrijven de desbetreffende activiteiten of diensten staken.