Onlangs kondigde de Europese Commissie een onderzoek naar Meta aan. Het moederbedrijf van Instagram en Facebook zou zich niet (genoeg) aan de nieuwe Europese platformwet houden die de democratie moet beschermen in aanloop naar de Europese verkiezingen. We zijn blij om onze overheden in actie te zien, nadat ze veel te lang geloofd hebben dat de platformen hun eigen tuintjes zouden schoonvegen. Maar is het op tijd, en is het genoeg?

Meta's platformen zetten de democratie al jaren onder druk. Facebook belooft haar gebruikers zo goed te kennen dat ze kan voorspellen voor welke boodschappen zij gevoelig zijn. De onstilbare datahonger die daar logischerwijs uit volgt leidde bijvoorbeeld in 2018 tot het Camebridge Analytica-schandaal: de grootschalige verkiezingsmanipulatie in de Verenigde Staten. Ook afgelopen Tweede Kamerverkiezingen bleek weer dat Big Tech een te grote rol speelt in onze democratie. GroenLinks-PvdA gaf bijna € 700.000 (!) uit aan gepersonaliseerde advertenties in de maand voor de verkiezingen. Ze richtte deze op mensen die naar Lowlands gaan, ethisch willen bankieren en vegetarisch eten.

Onbetaalde content, niet in de vorm van advertenties, is misschien nog wel gevaarlijker. Sociale media worden volgeplempt met content die inspeelt op onze impulsen en angsten. Extreme berichten gaan op sociale media sneller viraal en dat is zowel voor de afzender als voor het platform heel lucratief. Gebruikers zoals jij en ik worden daardoor meer en vaker extreme content voorgeschoteld dan 'gematigde' content. Dat verstoort onze blik op de wereld en kan bijvoorbeeld leiden tot polarisatie en dat we verkeerd of onvolledig geïnformeerd zijn. Daarnaast is de feed van elke gebruiker weer anders. Je buurman ontvangt misschien heel ander nieuws dan jij, en ziet hele andere content. Dat maakt een inhoudelijk gesprek over wat er speelt in de wereld best lastig. In tegenstelling tot online advertenties, is hier nauwelijks controle op.

Bizar, want tientallen miljoenen Europeanen maken gebruik van Instagram en Facebook. Voor veel mensen zijn deze platformen belangrijke nieuwsbronnen. En ook traditionele media peilen het publieke debat door te kijken naar wat er op de socials speelt. De platformen doen er toe en ze hebben de afgelopen jaren op letterlijk ongekende wijze ons publieke debat kunnen beïnvloeden. Door middel van het doorzetten van politieke advertenties en desinformatiecampagnes en het groot maken van extreme content en polariserende stemmen.

De Europese Commissie roept nu een halt toe aan de onverschillige houding van Meta ten opzichte van ons publieke debat, democratie en verkiezingen. Dat doet ze op basis van nieuwe Europese wetgeving, de Digitale dienstenverordening. Deze wet biedt handvatten om individuen en de samenleving beter te beschermen tegen de ontwrichtende invloed van grote platformen. De Commissie laat sinds de invoering van de wet haar spierballen zien. En ook nu bedient ze zich van krachttaal: "If we suspect a violation of the rules, we act". De Commissie onderzoekt of Meta wel genoeg doet om kwaadwillende actoren tegen te houden, en genoeg doet om gebruikers grip te geven op hun eigen feed. Zo niet, dan wil ze al binnen enkele dagen verbeteringen zien.

Deze harde aanpak is natuurlijk fantastisch. Maar daarmee zijn we er nog niet. Ook jij en ik moeten in actie komen. We roepen iedereen daarom op om je eigen informatievoorziening in de gaten te houden: haal je informatie niet (alleen) van sociale media. Scrollen is leuk, en soms best leerzaam, maar je bepaalt op de socials niet zelf welke informatie tot je komt. Lees daarom veel, lees onafhankelijke journalistiek, lees partijprogramma's en kijk debatten. En ga met anderen in gesprek. Dan sta je straks als écht geïnformeerde kiezer op 6 juni in het stemlokaal. Happy voting!