Veel jongeren die op 6 juni voor het eerst gebruik mogen maken van hun stemrecht, gebruiken vooral sociale media om zich te informeren over de wereld om hen heenZo bleek uit de Mediamonitor van het Commissariaat van de Media. Hun stemmen worden dus niet gebaseerd op stemwijzers of op gesprekken met vrienden en familie; maar door wat te zien is op sociale media. Een kwalijke ontwikkeling, want dit wordt bepaald door een handjevol bedrijven die maar op één ding uit zijn: winst. Geen goede basis voor een democratische rechtsstaat, en zeker niet in tijden van Europese verkiezingen.

Problematisch gebruik van sociale media

Dat is niet het enige wat problematisch en zorgelijk is. Vorige week werd de Gezondheidsmonitor Jeugd 2023De gezondheidsmonitor 2023 gepubliceerd, een onderzoek onder ruim 188.000 tweede- en vierdeklassers van het voortgezet onderwijs, uitgevoerd door de GGD en het RIVM in het najaar van 2023. Daaruit blijkt dat 13% van de jongeren risico loopt op problematisch gebruik van sociale media, in 2019 was dat nog 8%. Niet zo gek, als je je bedenkt dat aandacht geld waard is op sociale media. De platformen verdienen aan advertentie inkomsten. Hoe meer advertenties iemand bekijkt, hoe meer het platform aan diegene verdient.

En hoe houden die platformen mensen nou zo lang mogelijk gekluisterd aan hun scherm? In ieder geval niet door ze alleen maar 'saaie' content te tonen. Een filmpje van een debat waarin vier verschillende kanten van de klimaatcrisis worden belicht, prikkelt veel minder dan een filmpje van iemand die de klimaatcrisis ontkent. Een bericht waarin een politicus op rustige toon diens positie op migratie uitlegt, prikkelt veel minder dan een bericht waarin een politicus venijnig uithaalt naar gevluchte mensen. Extreme content en filterbubbels triggeren gebruikers zodanig, dat ze maar blijven scrollen. Daar verdienen de platformen immers indirect toch het meeste geld aan. Jonge mensen, die hun nieuwsvoorziening vooral van sociale media halen, krijgen daardoor in aanloop naar de Europese verkiezingen een gepolariseerd en extreem beeld van de wereld te zien.

'Goed' geïnformeerd in het stemhokje

Dit vormt een groot gevaar voor onze democratie. Voor een échte democratie is het belangrijk dat mensen goed geïnformeerd het stemhokje ingaan op 6 juni. En zich dus niet laten leiden door de heftigste berichten die het meeste geld in het laatje brengen. Wij willen Europeanen, en vooral jonge Europeanen, graag aanmoedigen om met elkaar in gesprek te gaan over de verkiezingen, zich in te lezen in partijprogramma's en via onafhankelijke media. Tegelijkertijd is dat misschien lastiger te bewerkstelligen dan je in eerste instantie denkt. Welke achttienjarige gaat nou tien verkiezingsprogramma's lezen als hem genoeg 'informatie' in de schoot wordt geworpen via TikTok en Instagram?

We moeten de oplossing dus in een andere hoek zoeken: niet de jongeren, maar sociale media moeten veranderen. Deze platformen zouden een veel diverser wereldbeeld moeten laten zien, zeker in aanloop naar de verkiezingen. Of een bericht viraal gaat, zou niet moeten afhangen van een zogenoemde shock-factor, maar van de échte nieuwswaarde. Filterbubbels moeten verboden worden en er moet een einde komen aan sensatie beluste feeds. Allemaal mooie ideeën, maar ik acht de kans klein dat dit voor 6 juni nog worden doorgevoerd. Er zit niets anders op: stem donderdag op iemand die onze democratie wil redden van sociale media.