Eind 2023 introduceerde Meta het zogenoemde pay-or-okay model: gebruikers moesten kiezen tussen een betaalde, advertentievrije versie van Meta's Instagram en Facebook (pay) óf een 'gratis' versie waarbij gebruikers op tracking gebaseerde advertenties te zien krijgen (okay). Dat vinden wij een schijnkeuze - je wordt immers eigenlijk gedwongen te kiezen om te 'betalen' met je persoonsgegevens - die bovendien voorbij gaat aan het basisrecht op privacy.Luister hier onze podcast over pay-or-okay Toch waren we wel benieuwd hoe dat betaalde account nu precies werkt: is er écht geen sprake meer van tracking? We delen onze opvallendste bevindingen.

Geen advertentie zien is geen advertentie plaatsen

Als je een abonnement neemt op het advertentievrije Meta, mag je ook geen geld meer verdienen op het platform. Je kan dan dus niet meer adverteren op Meta's platformen. Advertenties voor een Facebook-pagina die niet aan een Instagram-account is gelinkt waarvoor het abonnement is afgesloten, zijn de enige soort advertenties die een gebruiker met een betaald account nog wel mag plaatsen. Ook kunnen mensen zich nog wel betaald op je abonneren en kun je nog Instagram Gifts of Facebook Stars ontvangen.

Er is geen technische reden voor het koppelen van het betaalde account aan het niet meer kunnen adverteren, maar deze samenvoeging weerhoudt professionals mogelijk wel van het afsluiten van een abonnement.

Privacy opties voor onbetaald account

Op het betaalde account zijn aanpassingen gedaan zodat de privacy van de gebruiker iets beter is beschermd. Maar dat is ook mogelijk op een 'gratis' account: Facebookgebruikers kunnen een aantal privacy instellingen aanpassen waarmee ze een groot deel van de privacyvoordelen van een betaald account kunnen nabootsen. Maar dan dus gratis.

Via het betaalde account wordt dat allemaal in één keer voor je geregeld door Meta. Met een 'gratis' account moet je al die instellingen eerst zelf zoeken en los van elkaar aanpassen. En dat is gelijk de uitdaging: deze instellingen hebben vaak verwarrende namen of zijn verstopt. De instellingen staan verspreid over het Meta account center, Facebook settings, privacy check-up en privacy center. Je kunt bijvoorbeeld bepaalde onderwerpen en adverteerders die je ziet uitzetten, maar dat moet dan wel voor elk onderwerp en elke adverteerder opnieuw gebeuren. Ook kun je uitzetten dat advertenties op je gericht worden wegens je relatiestatus, werkgever, onderwijs informatie of functie. Er zijn dus behoorlijk wat mogelijkheden om zonder betaling je privacy toch wat beter te beschermen. Al doet het betaalde account dat toch beter, want je kunt advertenties die gebaseerd zijn op je interesse, locatie, affiniteit data en 'life events' niet uitzetten als je een 'gratis' account hebt.

Kortom: als je goed zoekt, Meta's verwarrende taal ontwart en doorzettingsvermogen hebt, kun je op Facebook je privacy wel iets beter beschermen. Maar de bescherming die een betaald account biedt, namelijk géén tracking en géén advertenties, dat is met het 'gratis' account niet te bereiken.

Dataverzameling

Zover wij hebben kunnen vaststellen stopt Meta bij het afsluiten van het abonnement niet alleen met het tonen van advertenties, maar ook met de dataverzameling die ze normaliter doet om advertenties gericht te laten zien.

Zo vindt er tijdens de looptijd van een Meta abonnement geen data verzameling plaats via een Meta pixel. Meta pixel is een stukje code dat websites kunnen toevoegen aan hun eigen pagina's. Als je zo'n pagina bezoekt gaat er een bericht naar Meta toe, en kom je op een lijst van bezoekers van die website te staan. De eigenaar van die website kan dan Facebook-advertenties op hun bezoekers richten, of op mensen die lijken op hun bezoekers. Wanneer we tijdens de looptijd van ons abonnement websites bezochten met de Meta pixel, verscheen dat niet in het overzicht dat Meta moet bieden onder 'download je gegevens'. De websites stuurden nog wél een bericht naar Meta, wat op zich logisch is, aangezien de website moet weten of je een abonnement hebt, maar dit bericht veroorzaakte geen registratie van ons account. Ook na het opzeggen van het abonnement verschenen er niet plotseling registraties die daarvoor verborgen waren.

Volgens ons onderzoek betekent het betaalde abonnement dat er geen sprake meer is van tracking. Het is dus mogelijk! Als het aan ons ligt wordt die optie zo snel mogelijk gratis, want privacy is een grondrecht en zou geen ruilmiddel moeten zijn in Meta's verdienmodel.