Op 24 augustus is de oprichter van Telegram, Pavel Doerov, aangehouden in Frankrijk in relatie tot een lopend onderzoek naar kindermisbruikmateriaal, drugshandel, fraude en ransomware. We krijgen daar veel vragen over en zetten een aantal zaken op een rij.

Zijn appdiensten verantwoordelijk voor informatie die gebruikers delen?

In principe zijn diensten zoals Telegram, Instagram of je webhoster niet verantwoordelijk voor de informatie die jij verstuurt of opslaat. Dat is maar goed ook, want anders zouden ze zich daar heel erg mee moeten bemoeien. Elk berichtje of bestand zouden ze willen checken op auteursrechtschending en een hele rits aan andere strafbare feiten. Dat betekent niet alleen dat al je communicatie wordt meegelezen, maar het zou ongetwijfeld ook leiden tot heel veel censuur.

Maar dit verandert wanneer zo'n dienst "kennis heeft" van strafbare content. Dan kunnen ze wél aansprakelijk worden gehouden. Wanneer ze bijvoorbeeld door de politie of een "trusted flagger" zoals Offlimits, het expertisecentrum online kindermisbruik, op de hoogte worden gebracht van strafbare content, halen platformen in de regel content daarom snel offline.

Sommige partijen doen dat trouwens niet. In de wereld van de hostingproviders worden die partijen ook wel "bad hosters" genoemd. Deze partijen wéten dat ze strafbare content hosten, maar weigeren structureel gehoor te geven aan rechtsgeldige verwijderingsverzoeken. Of erger nog: ze faciliteren dat content uit de handen blijft van opsporingsdiensten door het continue te verplaatsen.

Telegram is op een bepaalde manier vergelijkbaar met zo'n "bad hoster". Niet voor niets schreef Offlimits recent een brandbrief waarin ze allerlei autoriteiten opriep maatregelen te treffen tegen Telegram. Een cry for help. Telegram reageert niet alleen slecht op politie en meldpunten: ook meldingen van maatschappelijke organisaties over content op Telegram die activisten en andere kwetsbare groepen in gevaar brengt, legt ze naast zich neer. In tegenstelling tot andere platformen.

Is Telegram een criminele dienst?

Naast de beschuldigingen van medeplichtigheid aan criminele activiteiten, lijken de Fransen Telegram er ook van te beschuldigen een online platform te zijn vóór criminele groepen. Dat is op het eerste oog, en met wat we nu weten, een zorgelijke uitspraak. We kennen voorbeelden van versleutelde appdiensten, zoals EncroChat, Sky en Exclu, die echt in de markt gezet worden voor criminelen. De gebruikersaantallen van die diensten zijn in de regel relatief laag en er is bijna uitsluitend sprake van criminele activiteit. Telegram is heel anders. Het heeft bijna een miljard gebruikers van over de hele wereld en met een grote diversiteit. Overheden, activisten, gezinnen, organisaties en ja, óók criminelen maken gebruik van de app. Maar dat maakt de app niet op zichzelf een criminele dienst.

Is dit een aanval op versleuteling?

Frankrijk heeft regels rondom het aanbieden en importeren van producten die gebruik maken van versleuteling. In sommige gevallen moet je zo'n dienst melden bij de overheid. De Fransen lijken Telegram ervan te beschuldigen een product, waar versleuteling een onderdeel is, aan te bieden in Frankrijk zonder de juiste "permissie" te hebben. Het is voor ons op dit moment onduidelijk of dat bijvoorbeeld een geïntegreerd crypto betaalsysteem betreft, of de end-to-end versleuteling die ze aanbiedt voor (sommige!) berichten.

Het is trouwens goed om scherp te hebben dat Telegram zich onterecht presenteert als een versleutelde appdienst. Já, technisch gezien kun je versleuteld communiceren. Maar dat wordt je niet makkelijk gemaakt. End-to-end versleuteling is alleen beschikbaar voor 1-op-1 chats, en alleen wanneer je dat zelf aanzet. Daarvoor moet je ook nog allebei op hetzelfde moment online zijn. De groepen en kanalen, waar Telegram vooral om bekend staat, zijn niet versleuteld. Telegram, en anderen die toegang krijgen tot hun infrastructuur, kan die berichten meelezen.

Maakt Bits of Freedom zich zorgen?

Er is nog veel dat we niet weten over de beschuldigingen. Maar het staat buiten kijf, vinden wij, dat Telegram haar zaakjes op orde moet brengen. Dat betekent ten eerste gehoor geven aan rechtsgeldige verzoeken om strafbare content offline te halen. Maar Europese platformwetgeving vereist ook dat Telegram bereikbaar is voor gebruikers en adequate maatregelen treft om strafbare content en de schade die daaruit voortkomt te tackelen. Als ze dit blijft weigeren brengt ze niet alleen mogelijk mensen in gevaar, maar geeft ze overheden ook meer animo om platformen verplichtingen op te leggen die de privacy en communicatievrijheid van álle gebruikers schenden.

In het bijzonder maken we ons zorgen dat Europese landen, waaronder Frankrijk, deze zaak zullen aangrijpen om hun strijd tegen versleuteling kracht bij te zetten. Het is daarom super belangrijk om twee zaken uit elkaar te trekken: Telegram host strafbare content en moet daar meer aan doen, maar tornen aan de beschikbaarheid van end-to-end versleuteling is niet nodig en ook niet de oplossing.

Ik gebruik Telegram, moet ik me zorgen maken?

Dat kunnen wij niet goed voor je inschatten. Bij je overweging is het belangrijk om je te beseffen dat berichten op Telegram alleen zijn versleuteld als je dat zelf in de conversatie hebt aangezet. Groepen en kanalen zijn sowieso niet versleuteld. Telegram, en iedereen met toegang tot hun infrastructuur, kan die berichten in theorie meelezen. Daarnaast zou je het handelen van Telegram kunnen meenemen in je overweging of je het een betrouwbare dienst vindt. Wij raden mensen vaak aan om Signal te gebruiken vanwege haar versleuteling by default, haar betrouwbaarheid, gebruiksvriendelijkheid en hoge gebruikersaantallen. (Het is namelijk ook saai om op zo'n dienst te zitten zonder iemand om mee te praten!)