Komende maand vieren we ons 25-jarige jubileum. Tijd voor een feestje, én iets om naar uit te kijken. Maar terwijl we dat feestje voorbereiden, werken we ook kneiterhard door aan ons eigenlijke werk. Dat moet ook wel. Het kabinet dreigt namelijk in te gaan stemmen met een draconisch Europees wetsvoorstel dat de vertrouwelijkheid van communicatie grootschalig op het spel zet. Met grote gevolgen voor onze fundamentele rechten, veiligheid en economie. En het ministerie van Justitie en Veiligheid lijkt niet te luisteren naar anderen.

Waar gaat het ook al weer over?

Het Europese voorstel in kwestie zou overheden de macht geven aan platformen als WhatsApp of Signal te bevelen mee te kijken met alle berichten van al hun gebruikers. Die berichten zijn vaak beschermd met end-to-end encryptie. Op die manier weet je zeker dat alleen jij, als verzender, en de ontvanger het berichtje kunnen lezen. En niemand anders. Een geruststellende gedachte als je een intiem berichtje met je partner deelt, als je als ondernemer met een collega in China spreekt over een bedrijfsgeheim of als je als minister door je ambtenaren wordt ingefluisterd tijdens een debat. De Europese Commissie heeft daar lak aan. Zij heeft een voorstel gedaan dat grootschalige surveillance mogelijk maakt door die gebruikte encryptie met een sluiproute te omzeilen.

Kabinet heeft in Europa sleutel in handen

Het controversiële voorstel is al twee jaar oudWeten wat er tot nu toe allemaal speelde? Check deze timeline!. Maar de regeringen van de Europese Unie (in “de Raad”) kunnen het maar niet eens worden over hun standpunt. Sommigen vinden het veel te ver gaan, anderen kan het niet gek genoeg. Komende week wordt de nieuwste versie van het voorstel besproken. Nederland speelt daarin een sleutelrol. Als Nederland zich niet duidelijk tegen het voorstel uitspreekt, is er waarschijnlijk genoeg steun in de Raad om de plannen door te zetten. Dat zou rampzalig zijn.

Overleg achter gesloten deuren

Rampzalig, en toch heb je er niet veel over gehoord? Dat is niet zo gek. Dit politieke gekonkel gebeurt meestentijds buiten het zicht van de publieke opinie en de media. De onderhandelingen in Brussel zijn geheim en ondoorzichtig. Daar schreven we al eens eerder overHoe impactvoller de beslissing in Europa, hoe geheimer het politieke debat . Als Bits of Freedom kunnen we ons werk alleen maar doen omdat iemand af te toe iets lekt.

Maar ook in Nederland gebeurt veel achter gesloten deuren. Gisteren spraken een paar ministers met de geheime dienst, de AIVD, over het voorstel. Wat daar besproken is, weten we niet. De AIVD was in het verleden erg kritisch op wettelijke beperkingen op encryptie, maar we zijn er evengoed niet gerust op. Eergister spraken een paar ministers (waaronder die van Volkshuisvesting?!) er samen over. En morgen wil de minister van Justitie en Veiligheid een knoop doorhakken in de Ministerraad. Bizar, want dan zijn nou juist twee van de écht relevante ministers, die van Economische Zaken en die van Buitenlandse Zaken, voor dienstreizen in het buitenland.

Ministerie van Justitie moet luisteren naar andere ministeries

En dat is een groot probleemMinisterie van Justitie en Veiligheid negeert ook al breed gesteunde motie uit Tweede Kamer. De vertrouwelijkheid van communicatie is niet voor niets een fundamenteel grondrecht. Het is van essentieel belang voor burgers, het bedrijfsleven en de overheid. Waaronder ook voor ministers en ambtenaren. In onze snel digitaliserende samenleving is encryptie hét middel om die vertrouwelijkheid van communicatie te beschermen. Sterker nog, encryptie is zelfs een van de weinige middelen, zo niet de enige, die we hebben. Wanneer encryptie ondermijnd wordt, wordt de vertrouwelijkheid van al het economische en maatschappelijke verkeer ondermijnd. Dat is een technologisch feit. Het is wensdenken om het anders te zien.

Als we over zoiets fundamenteels beslissingen nemen, moeten alle belangen worden afgewogen. Dus niet alleen het belang van het Ministerie van Justitie en Veiligheid, dat wel voordelen ziet voor de opsporing en vervolging van strafbare feiten. (En oh oh ironie: zelfs de politie zegt geen voorstander"End-to-end-encryptie maakt ons werk lastiger, maar niet onmogelijk," zegt de politie van de wet te zijn.) Omdat deze beslissing grote gevolgen heeft voor onze economie moet de minister van Economische Zaken betrokken zijn. Omdat deze beslissing impact heeft op de veiligheid van de Staat, op onze democratische rechtsstaat en op mensenrechten, moet ook de minister van Binnenlandse Zaken betrokken zijn. En omdat dit een beslissing is met mondiale, geopolitieke gevolgen, moet ook de minister van Buitenlandse Zaken betrokken zijn.