Het ministerie van Justitie en Veiligheid pusht andere ministeries om in te mogen stemmen met een Europees wetsvoorstel dat de vertrouwelijkheid van communicatie ondermijnt. En terwijl het kabinet nog wikt en weegt, wordt in de Brusselse achterkamertjes gepleit om het voorstel nóg slechter te maken.

Waar gaat het over?

De Europese Commissie wil platformsOnze tijdlijn vertelt je wat hier allemaal aan vooraf ging zoals WhatsApp en Signal kunnen verplichten om mee te lezen met alle berichtjes van alle gebruikers. Dat zou nodig zijn in de strijd tegen seksueel misbruik van kinderen en jongeren online. Een schokkend misdrijf, maar natuurlijk geen vrijbrief voor grootschalige ongerichte surveillance en het verzwakken van de beveiliging van onze digitale technologie. Daar wordt iedereen onveiliger van, inclusief die kinderen en jongeren die men nou juist wil beschermen. Het zo’n enorm controversieel voorstel dat de regeringen van de lidstaten (in “de Raad”) er al twee jaar over praten, maar nooit overeenstemming bereiken.

Vrijwillig verplicht

Om de Nederlandse kritiek tegemoet te komen bedacht de Hongaarse voorzitter een slimmigheid. Ze kondigde aan dat in haar voorstel het verplicht zoeken naar strafbare afbeeldingen beperkt zou worden tot foto’s waarvan bekend is dat ze strafbaar zijn. Het zoeken naar afbeeldingen die niet bekend staan als strafbaar (en waar dus nog meer dan anders een interpretatieslag nodig is) zou vrijwillig zijn. Maar wat is vrijwillig als zo’n platform wel verplicht worden om te investeren in de ontwikkeling van de technologie die daarvoor nodig is en elk jaar over de voortgang moet rapporteren? En wat is vrijwillig als de Europese Commissie elke vijf jaar gedwongen is om te evalueren of de ontwikkelingen het niet mogelijk maken om het alsnog te verplichten? Hoewel de Hongaren het verkopen als vrijwillig, is het alles behalve vrijblijvend.

Ministerie van Justitie doof voor rest wereld

In de tussentijd moet het Nederlandse kabinet nog bepalen waar ze precies in die discussie staat. Terwijl eigenlijk iedereen, inclusief kinderrechtenorganisaties en de politie, uiterst kritisch is, willen de ambtenaren van het ministerie van Justitie en Veiligheid, instemmen met het voorstel. Waarom het verzwakken van de veiligheid van onze digitale infrastructuur gevaarlijk is, heeft de politie afgelopen week onbedoeld laten zien: ze verloor de controleHet lek van de politie als les voor het kabinet over persoonsgegevens van iedereen die bij de politie werkt. De reactie daarop zou moeten zijn: we moeten zo mogelijk opslaan en investeren in cybersecurity. Dit voorstel doet het tegenovergestelde.

EU regeringen: rupsjes nooit genoeg

En terwijl onze ministers nog overleggen wat ze met dat Hongaarse voorstel moeten, doen de Hongaren er gewoon nog een schepje bovenop. Afgelopen week stuurden ze een nieuw en geheim voorstel rond - dat na een lek op ons bureau landde. In plaats van het voorstel af te zwakken, wat je misschien zou verwachten, maken ze het alleen maar nóg erger. Want op basis van deze nieuwe tekst wordt de Europese Commissie gedwongen om niet elke vijf jaar, maar al elke drie jaar te evalueren of die verplichte surveillance niet al kan worden uitgebreid. Dat zou betekenen dat de verplichte monitoring niet alleen maar gaat over bekend strafbaar materiaal, maar ook onbekend materiaal en grooming.

En dan de formulering: "within three years [...] and if necessary every three years thereafter". Alsof het over drie jaar gewoon al gedaan is.

Willen we nog meer?

Dit is illustratief voor wat komen gaat als Nederland instemt. Het enige wijze besluit dat het kabinet kan nemen is tegen dit voorstel te stemmen. Het voorstel introduceert ongerichte surveillance, ondermijnt de vertrouwelijkheid van communicatie en doet afbreuk aan de beveiliging die encryptie oplevert. Een uiterst schadelijke en onomkeerbare beslissing. Nederland moet juist inzetten op preventie van seksueel misbruik van kinderen en jongeren, op het snel offline halen van strafbaar beeldmateriaal en investeren in de veiligheid van onze digitale infrastructuur. Het nieuwe Hongaarse voorstel maakt duidelijk dat als Nederland nu instemt, we heel snel weer een nieuwe discussie te voeren hebben: willen we de net geïntroduceerde surveillance nog verder uitbreiden?