In Australië is een verbod op sociale media voor jongeren onder de 16 jaar aangenomen. Ook in Nederland klinkt de oproep tot een leeftijdsgrens steeds luider. Maar lost zo’n maatregel de problemen écht op? Wij denken van niet.

 

Jongeren en sociale media

Onlangs namen we deel aan een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer over online kinderrechten. Daar uitten politici en experts hun zorgen over jongeren op sociale media. En terecht: uit onderzoek van de KinderombudsvrouwBekijk het rapport hier blijkt dat meer dan de helft van de meisjes zich online soms onveilig voelt. Daarnaast tonen onderzoeksjournalisten aanDat bleek uit dit artikel van de Groene Amsterdammer hoe TikTok-gebruikers gemakkelijk in een -'eetstoornis-fuik' kunnen belanden en dat jongeren vaak spijt hebben van impulsieve online aankopen. Deze onderzoeksresultaten vragen om actie, maar wat is de juiste aanpak?

Leeftijdsgrens en leeftijdsverificatie

Een veelgehoorde oplossing is een strenge leeftijdsgrens, bijvoorbeeld door sociale media te verbieden tot 16 jaar. Hoewel veel platformen nu een minimumleeftijd van 13 jaar hanteren, is die grens niet wettelijk bepaald en gemakkelijk te omzeilen door simpelweg een andere geboortedatum in te voeren. Een wettelijke grens zou strenge leeftijdsverificatie betekenen, omdat het onvoldoende betrouwbaar is om gebruikers simpelweg om hun leeftijd te vragen.

Wij hebben onze bedenkingen bij strenge vormen van leeftijdsverificatie. De meest betrouwbare manier om leeftijd te verifiëren, is aan de hand van een identiteitsbewijs. Maar we willen niet dat bedrijven als Meta of Google toegang krijgen tot onze paspoorten, in het kader van privacy. We weten inmiddels dat Big Tech bedrijven onze gegevens alleen maar gebruiken om zelf meer geld te verdienen, bijvoorbeeld via op tracking gebaseerde advertenties. Wanneer zij toegang zouden krijgen tot onze paspoorten, zouden ze die gegevens kunnen gebruiken in hun eigen voordeel. En zelfs als ze dat niet doen, je paspoort is van jou en hoef je niet te delen met commerciële bedrijven als daar geen verdedigbare reden toe is.

Een ander idee is om via instellingen, zoals banken of DigiD, te laten bevestigen of iemand boven een bepaalde leeftijd is. Hoewel dit veiliger lijkt, roept het alsnog privacyrisico’s op. Platformen kunnen indirect persoonlijke informatie achterhalen, zoals je exacte geboortedatum: de dag dat je 16 wordt, seint je bank namelijk naar Facebook dat je inmiddels oud genoeg bent. Zo kan Facebook zelf wel bedenken wat je geboortedatum is. Bovendien sluit dit systeem mensen uit, bijvoorbeeld wanneer je geen (geldig) paspoort hebt of wanneer je geen enkele instelling kan of wil vertrouwen.

Een strikte leeftijdsgrens heeft bovendien inhoudelijke beperkingen. Niet iedere jongere van 16 is even weerbaar of wijs. Een strenge leeftijdsgrens verdeelt jongeren op binaire wijze, wat niet altijd aansluit bij de realiteit. En we moeten niet vergeten dat ook volwassenen niet immuun zijn voor alle ellende die sociale media veroorzaken: zij kampen óók met smartphone verslavingen, online misleiding en het zien van extreme content.

De echte oplossing

In plaats van de focus te leggen op leeftijdsgrenzen, moeten we kijken naar de bron van de problemen: de platformen zelf. Sociale media zijn ontworpen om verslaving te bevorderen, extreme content te tonen en gebruikers te verleiden tot aankopen of bepaalde denkbeelden. Dit schadelijke ontwerp heeft impact op álle leeftijden.

De echte oplossing ligt dan ook in regelgeving die sociale media dwingt om hun platformen minder giftig te maken. Dit betekent het verbieden van verslavende mechanismen, manipulatieve algoritmes en schadelijke verdienmodellen. Door platformen fundamenteel te hervormen, verminderen we de negatieve effecten voor zowel jongeren als volwassenen. Een win-win! De eerste stappen daartoe zijn al genomen in de Digital Services Act (DSA)Ga na wat jouw rechten zijn onder de Digital Services Act! en Digital Markets Act (DMA), waar we hard aan gewerkt hebben bij Bits of Freedom. De DSA verplicht bijvoorbeeld platformen om een algoritme aan te bieden dat niet op profilering is gebaseerd. Daardoor kun je op Instagram nu berichten van je vrienden op chronologische volgorde bekijken, een stuk minder verslavend. Maar er is nog genoeg werk aan de winkel. Dat weten ze bij de Europese Commissie, waar nu gewerkt wordt aan regels vanuit het consumentenrecht om schadelijk ontwerp van platformen tegen te gaan. Wij gaan ons daar natuurlijk mee bemoeien!