Naar aanleiding van onze oproep aan de Nederlandse overheid om van de sociale mediaplatformen van Big Tech te vertrekken, kregen we een aantal terugkerende vragen, die we graag beantwoorden.

 

Waarom zijn de maatschappelijke organisaties die deze oproep initieerden zelf actief op de platformen van Meta (bijvoorbeeld Instagram)?

Wij willen dat de overheid vertrekt van Big Tech-platformen om afhankelijkheid van die platformen te verkleinen, nu deze meer dan ooit een gevaar vormen voor onze democratische rechtsstaat. De overheid heeft genoeg alternatieven voorhanden, Big Tech platformen zijn niet noodzakelijk om mensen te bereiken. Bovendien moet de overheid een moreel kompas zijn en met haar keuzes bijdragen aan een toekomst waarin communicatie vrij is van privacyschendingen, manipulatie en beïnvloeding. Dit betekent wat ons betreft dat ze Big Tech links laat liggen en alternatieven stimuleert die wél in het publieke belang opereren.

Voor ons ligt dit anders. Wij blijven (voorlopig) aanwezig op sommige Big Tech-platformen om juist daar bewustwording te creëren voor de problemen die deze platformen met zich meebrengen. Dit is geen rol voor de overheid. Overheidsinstellingen kunnen mensen immers via allerlei andere kanalen bereiken, zoals televisie, advertenties in de publieke ruimte, bijeenkomsten, digitale en fysieke post en platformen buiten Big Tech. Die middelen heeft Bits of Freedom niet of in mindere mate.

Toch nemen wij onze verantwoordelijkheid serieus. Zo hebben we onszelf duidelijke richtlijnen opgelegd. Recentelijk hebben we een grens bereikt op X, wat ons heeft doen besluiten van het platform te vertrekken. Nu Meta – en daarmee Instagram en Facebook – dezelfde richting op lijkt te gaan, is het nog maar de vraag of we actief blijven op Instagram. We blijven dit soort afwegingen zorgvuldig maken en open met jullie delen. Ondertussen blijven onze bestaande regels van kracht: we adverteren niet, delen geen exclusieve content via sociale media en moedigen mensen actief aan om via e-mail of alternatieve platformen met ons in contact te blijven.

Wat voor alternatieven zijn er voor de overheid voorhanden, in het geval zij vertrekken van de sociale media van Big Tech?

Overheidsinstellingen en bewindspersonen hebben diverse alternatieven om met mensen te communiceren zonder afhankelijk te zijn van de sociale media van Big Tech. Ze kunnen bijvoorbeeld berichten versturen via fysieke of online post. Daarnaast kunnen ze gebruikmaken van nieuwsbrieven en mailinglijsten om mensen rechtstreeks te informeren.

In de publieke ruimte kunnen overheden hun boodschap uitdragen via posters en campagnes, en door bijeenkomsten te organiseren waarin fysiek debat mogelijk is. Ook media, zoals talkshows, kranten en radio, bieden effectieve kanalen om een breed publiek te bereiken. Tot slot kunnen bewindspersonen en overheidsinstanties actief zijn op sociale mediaplatformen die wél in het publieke belang opereren.

Zou de overheid een eigen sociale media platform moeten ontwikkelen?

Nee, de overheid hoeft geen eigen sociaal mediaplatform te ontwikkelen, maar zou wel kunnen investeren in effectieve online communicatie met burgers. In plaats van één nieuw platform te bouwen, adviseren wij de overheid juist om te investeren in een divers en gezond ecosysteem van online platformen.

De kern van het probleem met sociale media ligt in de dominantie van een klein aantal spelers. In ons paper Fix the system, not the symptoms lichten we dit verder toe. Daarom moedigen we de overheid aan om bij te dragen aan een gevarieerde platformmarkt, met aandacht voor interoperabiliteit— zodat verschillende platformen met elkaar kunnen communiceren en gebruikers echte keuzevrijheid hebben. Het simpelweg oprichten van één nieuw overheidsplatform lost de structurele problemen rondom Big Tech niet op.

Om hun keuzes ten aanzien van contentmoderatie uit te leggen, doen Zuckerberg en Musk een beroep op de vrijheid van meningsuiting. Ze stellen contentmoderatie gelijk aan censuur. Is dat terecht?

Nee. Ten eerste is de vrijheid van meningsuiting niet absoluut. Ten tweede vinden we dat platformen die zo groot zijn als die van Big Tech, en zoveel invloed hebben op het publieke debat, maatschappelijke verantwoordelijkheid dragen. Dat betekent dat we vinden dat deze platformen in sommige gevallen ook moeten optreden tegen uitingen of gedragingen die niet onwettig zijn maar wel heel schadelijk of misleidend. Dat is een precaire balans. Het gevaar van "geprivatiseerde censuur", waarbij een overheid een platform dwingt om te censureren op manieren die zij zelf niet mag, ligt namelijk op de loer.

X is inderdaad een podium geworden voor haat, extremisme en desinformatie. Maar verdwijnen deze problemen door X te verlaten of vergroot je juist de ruimte voor extremistische geluiden wanneer je je eigen stem wegneemt?

Zolang de financiële- en politieke belangen van X wijzen naar extremistische geluiden, zal dat hetgene zijn dat op X floreert. Door de algoritmische werking van X, en de inhoudelijke keuzes die Musk daarbij maakt, zijn het bereik en de impact van niet-extremistische geluiden, minimaal.

Het verlaten van X, zeker wanneer een grote speler als de overheid dat doet, is een helder signaal dat X geen 'normaal' forum is en dat haar werkwijze niet door de beugel kan. Dat is duidelijke taal richting het platform zelf, maar ook naar andere gebruikers toe.