De Nederlandse politie en veiligheidsdiensten kennen een traditie van moslimdiscriminatie, schrijft Evelyn. We vrezen dat moslims wederom de dupe zijn als politie meer bevoegdheden krijgt om online te surveilleren. Dit stuk verscheen op 8 februari als opinie in Het Parool.

Illegaal onderzoek naar moskeeën

In 2021 onthulde NRCLees het artikel in NRC dat de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), onder leiding van Dick Schoof, gemeenten geld had gegeven om illegaal onderzoek te doen naar moskeeën. Met het geld huurden gemeenten een commerciële partij in waarvan de ‘onderzoekers’ undercover naar de moskee gingen. Ze namen deel aan het gebed en verzamelden allerlei persoonlijke informatie over bezoekers en bestuursleden. Deze informatie bundelden ze in geheime rapporten.

InmiddelsPILP heeft hier een dossier over hebben verschillende gemeenten hun excuses aangeboden en wordt er gewerkt aan het herstel van vertrouwen. De ombudsman Metropool Amsterdam, Munish Ramlal, concludeerde deze week in een rapport dat de gemeente Almere ‘ernstig nalatig’ is geweest bij het beschermen van de rechten van de moslimgemeenschap.

Het is geen toeval – en helaas ook geen unicum – dat de NCTV het op moskeeën gemunt had. Islamofobie wordt in Nederland steeds meer genormaliseerd en dat zie je terug in het veiligheidsdomein. Daar lijken bevoegdheden onevenredig ingezet te worden tegen Nederlandse moslims. Dit wordt ook wel politisering van het veiligheidswerk genoemd: niet de wet en de rechter zijn bepalend voor de inzet van bevoegdheden, maar de politieke mores.

Schoof gooit het op een 'integratieprobleem'

Neem bijvoorbeeld het meest recente proefballonnetje van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Om ‘verstoringen’ van de openbare orde tegen te gaan wil minister Van Weel (VVD) de politie meer bevoegdheden geven om online te surveilleren in besloten appgroepen. In november 2024 deed hij een rondje langs de media om zijn plannen – het wetsvoorstel moet er nog voor de zomer komen – toe te lichten. ‘We waren daar al langer mee bezig, maar (de geweldsincidenten rondom de voetbalwedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv in) Amsterdam laat wel heel duidelijk zien waarom het nodig is,’ zei Van Weel tegen BNRLuister het fragment op BNR Nieuwsradio terug. Maar wát liet Amsterdam, volgens het kabinet, precies zien?

Nog voordat de feiten op tafel lagen, sprak staatssecretaris voor Participatie en Integratie Jurgen Nobel (VVD) van een probleem met ‘islamitische jongeren’. Premier Schoof – ja, die van de illegale surveillance in moskeeën – gooide het op een integratieprobleem. De PVV heeft natuurlijk van moslimhaat haar raison d’être gemaakt en Wilders’ reactie op de gebeurtenissen viel keurig binnen de partijlijn: volgens hem werd er in de hoofdstad door moslims op Joden gejaagd. Inmiddels ging het in de Tweede Kamer niet meer over wat er in Amsterdam gebeurde, maar over moslimjongeren.

De dupe van beleid

Begrijp me niet verkeerd: de politie zou überhaupt niet de bevoegdheid moeten krijgen om onschuldige burgers, die nergens van verdacht zijn, te surveilleren op basis van het risico op verstoringen van de openbare orde. Toch moeten we ervoor waken dat we een eventueel wetsvoorstel behandelen als een neutraal beleidsmiddel.

Klinkt dat wel erg wantrouwend? Mocht de bevoegdheid er komen, dan ligt het voor de hand dat het belegd wordt bij het Team Openbare Orde Inlichtingen (Tooi) van de politie. Wat we van het Tooi weten? Nog niet zo heel lang geleden, in 2023, onthulde RTL NieuwsLees het artikel op RTL Nieuws dat het team op een onwettige manier onschuldige Nederlanders bespioneerde. Nederlandse moslims hadden daarbij in het bijzonder de aandacht. De onschuldige Said Ahamri werd continu staande gehouden, en zijn vrienden werden over hem ondervraagd. Hoogleraar strafrecht Sven Brinkhoff noemde het ‘praktijken van een politiestaat’. De Nationale Politie en het ministerie van Justitie en Veiligheid vonden de inbreuk op de persoonlijke levenssfeer ‘gering’.

Ook de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme ziet dat Nederlandse moslims disproportioneel de dupe zijn van ‘neutraal’ beleid. Hij waarschuwdeLees het artikel in Trouw vorig jaar dat moslims worden gediscrimineerd door banken en financiële instellingen. Dit als gevolg van de wet die witwassen en het financieren van terrorisme moet voorkomen. Aan ondernemers worden leningen niet verstrekt, consumenten worden aangesproken op hun online aankopen en stichtingen worden door notarissen op voorhand geweigerd.

En uit onderzoek naar de toeslagenaffaire bleek dat het doneren aan een moskee een van de kenmerken was waardoor mensen op de fraudelijst van de Belastingdienst belandden.

Vage begrippen

Terug naar het plan van Van Weel. Zowel verstoring als openbare orde zijn heel vage begrippen. Waar de één een opgewonden groep mannen verstorend zal vinden, zal de ander er vooral een gezellige middag in zien. Waar de één een demonstratie als bedreiging voor de openbare orde zal aanmerken, zal een ander dat zien als normaal onderdeel van het samenleven. En laat juridische onduidelijkheid over de grenzen nou juist willekeur en ongelijke behandeling in de hand werken.

Daarnaast kunnen verstoringen van de openbare orde natuurlijk uit alle hoeken komen. Ongelukken, demonstraties, onbegrepen personen, vriendengroepen, voetbalsupporters, dronkenlappen, boze burgers: als we de politie de bevoegdheid geven preventief online te surveilleren op plekken waar verstoringen zouden kunnen ontstaan, geven we de politie in feite een grenzeloze bevoegdheid.

Een grenzeloze bevoegdheid met juridisch onduidelijke kaders: wie denkt dat die niet disproportioneel tegen Nederlandse moslims zal worden ingezet, steekt de kop in het zand. Misschien is het tijd om vooraf van het worstcasescenario uit te gaan, in plaats van achteraf te constateren dat het voor onze islamitische buren, vrienden, collega’s en geliefden niet zo goed heeft uitgepakt.