De komende weken nemen we je mee in onze plannen voor de komende jaren. In dit eerste item van deze reeks gaan we in op het programma 'Civic space'. Oftewel: de maatschappelijke ruimte die nodig is om de rechtsstaat te bewaken en te bevorderen.

Op maandag 17 februari plaatste "mediamagnaat" Joop van den Ende in onder meer AD en NRC een paginagrote advertentieLees hier het stuk van Van den Ende waarin hij de politiek oproept Nederlandse media te beschermen tegen Amerikaanse techbedrijven. Van den Ende haalt uit naar Big Tech die volgens hem verkiezingen manipuleren, onze data misbruiken en het informatielandschap vervuilen. Helemaal correct.

We verschillen wellicht wat van mening over wat de beste counter measures zijn, maar dat er iets moet gebeuren, staat buiten kijf. Een vrij informatielandschap is essentieel in een democratische rechtsstaat. En nog wat breder dan dat: er moet voldoende maatschappelijke ruimte zijn, ook wel civic space genoemd, voor individuen en organisaties om de rechtsstaat te bewaken en bevorderen. Onze juridische en technologische infrastructuur moet die ruimte faciliteren, en maatschappelijke actoren moeten zich daar vrij kunnen bewegen. Dat is waarom 'civic space' een van de vier programma's is waar Bits of Freedom de komende drie jaar op werkt.

We zetten ons ten eerste in voor meer pluriformiteit in het informatielandschap. Onze afhankelijkheid van Big Tech maakt ons kwetsbaar voor manipulatie door bedrijven en voor surveillance en controle door de overheid. We onderzoeken de mogelijkheid om een positieve zorgplicht te formuleren voor de staat ten opzichte van een pluriform online informatielandschap. Zo mogelijk stappen we daarover naar de rechter.

In de tussentijd willen we dat mensen zo vrij en veilig mogelijk kunnen meedoen aan het publieke debat. We vechten twee bijzonder schadelijke Big Tech tactieken aan: haar profilerende advertentiemotor en haar manipulatieve ontwerppraktijken. Ook waken we hier voor overheidsinmenging, zoals door het beperken van versleuteling. Big Tech mag geen one stop shop worden voor surveillance van onze communicatie.

Tot slot, en voor het eerst, verwachten we werk te moeten verzetten om het wettelijk kader waarbinnen we werken te bewaken. Wat bedoelen we daar precies mee? Er is een hoop wetgeving en beleid dat maatschappelijke actoren, zoals NGO's en journalisten, beschermt en ook macht geeft. Denk bijvoorbeeld aan de Wet afwikkeling massaschade collectieve actie (WAMCA) en de Wet open overheid (Woo). Die maken het voor ons makkelijker de overheid te bevragen en zo nodig ter verantwoording te roepen. Maar we zien ook dat de overheid die mogelijkheden probeert in te perken. En via nieuwe wetgeving zoals de Wet transparantie maatschappelijke organisaties (Wtmo) zoekt de overheid mogelijkheden om, buiten de rechter om, het werk van stichtingen en verenigen wel heel moeilijk te maken.

Dit zijn grote uitdagingen, maar wij geloven dat het anders kan. Ben je benieuwd naar de rest van onze nieuwe meerjarenstrategie? We zullen je de komende weken stuk voor stuk meenemen in onze plannen.

Meld je aan voor onze nieuwsbrief

Dit artikel verscheen eerder als voorwoord van onze tweewekelijkse nieuwsbrief. Voortaan deze nieuwsbrief meteen in je inbox ontvangen? Schrijf je in via: