Voor Bits of Freedom is de vrijdag niet de dag van het bier, maar de dag van de bedroevende persberichten van de overheid. Vandaag is niet anders. Minister Opstelten schrijft aan de Tweede Kamer dat het aantal taps en andere vorderingen van gegevens van gebruikers behoorlijk is gestegen, maar uit de cijfers is verder heel erg weinig af te leiden. De cijfers zijn onduidelijk en onvolledig en zeggen bovendien niets over de zorgvuldigheid van de opsporingsdiensten.

De opsporingsdiensten zijn in 2012 alleen maar meer gaan neuzen in de gegevens van internetgebruikers. Dat is af te leiden uit de brief die vandaag op de website van de rijksoverheid is verschenen. Het aantal keer dat de opsporingsdiensten bij dienstverleners aangeklopt hebben om de gegevens van internetters, is gestegen naar 57.000. Met 16.676 keer is het aantal maal dat een internetverbinding is afgetapt zelfs vervijfvoudigd. De cijfers hadden eerder dit jaar in het jaarverslag moeten zijn opgenomen, maar waren “vergeten”. Toch zeggen die cijfers niet heel veel.

De cijfers zeggen niets over de gevoeligheid van de opgevraagde gegevens. Weet jij wat onder het “aantal vorderingen gegevensverstrekking” wordt verstaan? Wij weten het ook niet precies, maar we weten wél dat het aantal keer dat de politie bij Facebook en Google aanklopt er ook onder valt. En dat maakt dit cijfer heel diffuus: de vraag om het bankrekeningnummer waarmee de laatste factuur voor het bellen is betaald, is natuurlijk een heel andere dan de vraag om een dump van compleet Facebook-profiel.

De cijfers zijn onvolledig en daardoor misleidend. Want de minister noemt niet ook de 3 miljoen (!) bevragingen van een speciale database die het ministerie beheert. Elke telefonie- en internetaanbieder moet elke 24 uur een kopie van zijn klantenadministratie daarin achterlaten. De politie kan, en doet dat dus ook, vervolgens naar hartelust in die databank grasduinen. Welke telefoonabonnementen heeft Jip? En wie gaat er achter een bepaald IP-adres schuil? Ook de cijfers van het aantal vorderingen van de geheime diensten ontbreken, maar de recente onthullingen van klokkenluider Snowden geven natuurlijk wel te denken.

De cijfers zeggen ook helemaal niets over de zorgvuldigheid. Want, hoe netjes gaan de opsporings- en geheime diensten met hun bevoegdheden om? Uit de cijfers wordt niet duidelijk of de diensten hun best doen om de inbreuk op jouw privacy zoveel als mogelijk te beperken. Een rapport van het ministerie van vorig jaar stelde juist dat de politie helemaal niet kijkt naar jouw privacy. Ook wordt niet duidelijk hoe vaak de aanbieders weigeren antwoord te geven omdat er iets mis is met de vordering. Anders dan de minister ons doet geloven (“het is geen verzoek, het is een vordering”) weten we dat partijen als Google regelmatig met goede reden weigeren mee te werken.

Er is meer transparantie nodig voor een goede controle op de opsporings- en geheime diensten. Wat jij doet op internet is jouw zaak. En als het al nodig is dat de overheid meekijkt, dan moeten we ook zeker weten dat dat écht nodig is en dat dat op een verantwoorde manier gebeurt. De huidige cijfers zijn daarvoor onvoldoende. Bits of Freedom maakt zich al lange tijd sterk voor een betere controle op de opsporings- en geheime diensten. De komende tijd zullen we dat blijven doen, onder andere met meer onderzoek, meer Wob-procedures en een oproep aan de Tweede Kamer om de minister transparanter te maken.