De EU en de Nederlandse overheid willen buitenlandse investeerders de kans geven om besluitvorming te voorkomen en terug te draaien, op straffe van gigantische claims die door de Nederlandse staat betaald moeten worden. Dat blijkt uit het opnemen van investor-to-state dispute settlement (ISDS) clausules in diverse verdragen tussen de EU en andere landen.

Investeringsklimaat
Een van deze verdragen is het vrijhandelsverdrag TAFTA tussen de EU en de VS. De onderhandelingen, die deze week verder zouden gaan, zijn door de shutdown van de Amerikaanse overheid gepauzeerd. Inzet van deze onderhandelingen is het wegnemen van onderlinge handelsbarrières. Hierdoor moet de handel eenvoudiger en vooral goedkoper worden, waardoor de economie groeit en de EU meer investeerders kan aantrekken.

Barrières
Een van de barrières voor het aantrekken van deze investeerders zijn wij. De bevolking kan, via het politieke proces, beslissen om ook na het sluiten van het verdrag wetgeving aan te passen. Dat is een uitgangspunt van onze democratische (en soevereine) rechtsstaat, maar dat is natuurlijk niet handig voor een investeerder.

Compensatie
De investeerder kan dan namelijk geconfronteerd worden met strengere milieu-eisen of strengere privacyregels. Dat kan hem geld kosten – en daar moet hij voor vergoed worden. Dat vindt althans de Europese Unie, die speciale rechtsbescherming opneemt voor investeerders door middel van investor-to-state dispute settlement (ISDS). Dat betekent dat als Nederland een wet aanpast of maakt die de investeerder niet verwachtte en waardoor een investeerder minder winst kan maken, de burger moeten opdraaien voor de vergoeding van de investeerder.

Denk bijvoorbeeld aan een miljardenclaim van Google omdat de Nederlandse overheid besluit dat overheidsorganisaties niet meer van Amerikaanse aanbieders van clouddiensten gebruik mogen maken.

Chilling effect op beleid
Dit is een zeer zorgwekkende ontwikkeling. Hierdoor geeft de Nederlandse overheid het recht om beleid te maken uit handen aan investeerders, die niet het beste voor hebben met onze digitale burgerrechten, het milieu of andere zaken die wij als land belangrijk vinden. Daarnaast kan het een chilling effect hebben op wetgeving: investeerders kunnen eenvoudig dreigen met een miljardenclaim om wetgeving te voorkomen. Politieke besluitvorming is nog nooit zo makkelijk geweest: luister naar de lobbyist van grote bedrijven, want anders kost het de schatkist een vermogen.

Controversiële arbitrage
Een bijkomend probleem is dat de beslissing of de Nederlandse staat die vergoeding moet voldoen niet wordt genomen door een rechter, maar door een niet onafhankelijke arbiter. Deze kan beleid en wetgeving terugdraaien, evenals rechterlijke uitspraken. In plaats van een transparante procedure vindt deze procedure ook nog eens achter gesloten deuren plaats.

Bits of Freedom is, net als onze Europese collega’s, uiterst gekant tegen deze ondemocratische, ontransparante vorm van geschillenbeslechting. Het is volstrekt onbegrijpelijk dat de Nederlandse regering voorstander is van deze desastreuze ontwikkeling.