De langverwachte evaluatie van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten van de Commissie Dessens is er. De opstellers vinden dat de wet gemoderniseerd moet worden. Ook Bits of Freedom vindt die modernisering broodnodig: de huidige onbegrensde technologie vraagt om nieuwe waarborgen. Van nieuwe bevoegdheden kan geen sprake zijn. Met het huidige falende toezicht is meer bevoegdheden vragen om meer problemen.

De technologie die meer dan een decennium geleden beschikbaar was, kende allerlei natuurlijke limieten. De waarborgen die we toen voldoende achtten, zijn niet meer van deze tijd. De technologie heeft zich razendsnel ontwikkeld en de mogelijkheden, ook voor de geheime diensten, zijn grenzeloos. De onthullingen van Snowden bevestigen dat ook: tenzij er grenzen worden gesteld en bewaakt, zullen geheime diensten ongebreideld gegevens verzamelen, combineren en analyseren. Voor de bescherming van grondrechten is het dan ook belangrijk dat er meer waarborgen komen.

Die nieuwe waarborgen moeten er voor zorgen dat het opereren van de geheime diensten veel transparanter wordt. Ten eerste moet daarom de CTIVD vervangen worden door een écht onafhankelijke toezichthouder die voor tenminste twee regeerperiodes wordt benoemd door de Tweede Kamer. Ten tweede kan een zinnige discussie niet worden gevoerd zo lang de minister elke vraag beantwoordt met een “over het werk van de AIVD worden in het publiek geen uitspraken gedaan”. Alleen met inhoudelijke informatie over effectiviteit van bevoegdheden, het gebruik en misbruik ervan en over de concrete resultaten kan een goede discussie gevoerd worden. Ten derde is openheid over de aard en omvang van de inzet van middelen essentieel, net als over de samenwerking met de buitenlandse diensten.

Ook zonder extra bevoegdheden maakt nieuwe en onbegrensde technologie de geheime diensten machtiger dan ooit. Het is nog nooit zo gemakkelijk geweest om informatie over verdachte burgers te verzamelen en analyseren. De ruimte die de AIVD en MIVD nu hebben is vele malen groter dan toen de huidige wet werd geformuleerd. Nieuwe bevoegdheden zijn daarmee uit den boze, zeker als daarmee fundamentele grondrechten van burgers met voeten worden getreden en nut, noodzaak en effectiviteit ervan niet zijn onderbouwd. Om onze vrijheid (en veiligheid!) te beschermen is het essentieel om onverdachte burgers onbespied te laten.