De bevoegdheid van de politie om in gegevens over jouw communicatiegedrag te snuffelen maakt potentieel een enorme inbreuk op jouw privacy. Daarom zijn die bevoegdheden voorzien van allerlei waarborgen om er voor te zorgen dat de inzet ervan controleerbaar blijft. De regering wil enkele van die waarborgen schrappen, maar er zijn juist meer waarborgen nodig.

Dit is de tweede in een serie van vier artikelen over het voornemen van de minister van Veiligheid en Justitie om de notificatieplicht in te perken. Het eerste artikel legt uit wat de notificatieplicht eigenlijk is. Het derde artikel stelt dat de regering de politie van het juiste gereedschap moet voorzien, in plaats van waarborgen in te perken. De regering kan geen bezwaar hebben, is de insteek van het laatste artikel.

Opsporingsbevoegdheden maken enorme inbreuken

Die bijzondere opsporingsbevoegdheden kunnen een zware inbreuk op je persoonlijke levenssfeer maken. Anders dan de regering stelt, geven de gegevens over bijvoorbeeld het communicatiegedrag van een burger juist een zeer nauwkeurig beeld over diens sociale netwerk en geografische locatie. Deze gegevens kunnen ook een indringend beeld van iemands leefgewoonte, religie of ideologie opleveren. Zo kan het zelfs zijn dat de gegevens van iemands communicatiegedrag over een langere periode een veel grotere inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van die persoon oplevert dan wanneer de mobiele telefoon van die betrokkene gedurende een korte tijd wordt afgeluisterd.

Geen zorgen met passende waarborgen

Toen die bevoegdheden geïntroduceerd werden zei de regering: maak je geen zorgen, er zijn passende waarborgen. Bij de behandeling van de wet werd het belang op de controleerbaarheid van de inzet van de bevoegdheden benadrukt. In de toelichting schreef de regering (pdf) dat de wet “een zekere bescherming [moet] bieden tegen willekeurige inmenging van de overheid in de betreffende rechten en tegen misbruik van bevoegdheid” en dat dat “in bijzondere mate [geldt] indien deze bevoegdheden ingrijpend zijn en in het geheim worden toegepast.”

Ook de rechten van de betrokkenen zouden gewaarborgd zijn, onder andere door de notificatieplicht. De regering stelde in de toelichting op de wet dat “deze mededelingsplicht […] als geëigende invulling [kan] worden gezien van het in [artikel 13 EVRM] vastgelegde recht op een ‘effective remedy before a national authority’.”

Technologische groei vereist ook groeiende waarborgen

De behoefte aan goede waarborg is niet verkleind, maar juist enorm gegroeid. Door de vergaande digitalisering van onze maatschappij in de afgelopen twintig jaar, is de inbreuk die de genoemde bevoegdheden kunnen maken enorm veel groter geworden. Waar destijds mobiel internet ondenkbaar was, is het nu volledig ingeburgerd.

Deze ontwikkeling is natuurlijk niet beperkt tot gegevens over het communicatiegedrag, maar ook van toepassing op bijvoorbeeld de digitaal opgeslagen gegevens. Anders gezegd: met dezelfde bevoegdheden kan de politie inmiddels veel meer. En daarom zijn niet minder maar juist meer waarborgen noodzakelijk.

Meer borgen als meer mag

Het is een gemakkelijke formule: naarmate de potentiële inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van een opsporingsmiddel stijgt, stijgt ook de noodzaak van goede waarborgen. De regering doet nu precies het tegenovergestelde: terwijl door technische ontwikkelingen de inbreuk op de privacy razendsnel groter wordt wil zij de waarborgen rondom die opsporingsbevoegdheden alleen maar inperken. Daarom is het voorstel voor de inperking van de notificatieplicht een slecht idee. Het is ook helemaal niet nodig. Morgen leggen we graag uit waarom niet.