De politie gebruikt jouw mobiele telefoon als een peilbaken, zonder dat dat bij wet is geregeld. De interne regels van de politie zijn weliswaar onlangs vernieuwd, maar dat maakt de inzet van het opsporingsmiddel niet opeens transparant of toetsbaar. Daar is meer voor nodig.

De Nederlandse politie maakt regelmatig gebruik van stealth sms. Dat zijn speciale sms-berichten die je telefoon wel ontvangt, maar niet aan je toont. De politie kan na de verzending van zo’n bericht vrij makkelijk bepalen waar je zo ongeveer bent. En als de politie maar vaak en lang genoeg zulke berichtjes naar je stuurt, krijgt ze een vrij nauwkeurig beeld van je whereabouts. Je mobiele telefoon als geheim peilbaken dus.

Voor zulke opsporingsmiddelen moeten goede regels bestaan, zou je denken. Niets is minder waar, zo bleek. De regels waren door de politie zelf opgesteld en zorgden ervoor dat zij de inzet zoveel mogelijk onder de pet kon houden. Bovendien bleek dat de politie zich niet eens aan die eigen regels hield. De minister beloofde beterschap, maar of de situatie nu ook echt beter wordt is maar de vraag. We zetten de belangrijkste missers in de laatste brief van de minister (pdf) aan de Tweede Kamer voor je op een rij.

1) De vraag of de nieuwe “verbeterde” procedure openbaar wordt blijft onbeantwoord. De minister negeert de vraag van het Tweede Kamerlid gewoon. Omdat de nieuwe procedure het enige is dat de inzet van stealth sms reguleert, is openbaarheid essentieel. Want, zo schrijven internationale verdragen voor, voor een inbreuk op jouw privacy moet een openbare en specifieke wettelijke grondslag bestaan. Geheime wet- en regelgeving hoort thuis in dictatoriale regimes, niet in onze democratische rechtsstaat.

2) Aan rechterlijke toetsing heb je niets als de zaak niet voor de rechter komt. De politie is met de nieuwe regels verplicht om op te schrijven hoe veel stealth smsjes zij verstuurt en hoe vaak zij dat doet. Daarmee is de inzet transparant en door de rechter te toetsen, zegt de minister. Maar rechters krijgen die inzet helemaal niet te zien als een onderzoek wordt geseponeerd of als het Openbaar Ministerie met de verdachte schikt.

3) De minister weigert transparantie en sloopt bovendien alle andere waarborgen. Juist omdat niet alle inzetten door de rechter worden getoetst, is het belangrijk dat er ook nog andere waarborgen zijn. Het is daarom belangrijk dat de ontvanger van die stealth smsjes achteraf geïnformeerd wordt als de politie zijn of haar geografische locatie heeft proberen te bepalen. Oh, wacht! Daar wil de minister, uit kostenoverwegingen, juist mee stoppen. Het ministerie zou daarnaast geaggregeerde statistieken moeten publiceren. Oh wacht! Dat weigert de minister ook.

De politie kan soms echt een goede reden hebben om een mobiele telefoon als een peilbaken te gebruiken. Maar juist omdat je met stealth sms een heel nauwkeurig beeld van iemands gaan en staan kunt krijgen, is het belangrijk dat dat goed gereguleerd is. De oude regels voldeden zeker niet. De nieuwe regels ook niet. Daar is meer voor nodig. In ieder geval meer dan een minister die kritische vragen domweg negeert.