Hoewel de film Minority Report uit 2002 ver vooruit kijkt, zijn veel van de futuristische technologieën al lang realiteit. Waar in de film de precogs in hun dromen de aanstaande moordenaars aanwijzen, doet de Nederlandse politie het met gigantische hoeveelheden gegevens. Die systemen beslissen uiteindelijk over het lot van het individu.

Het centrale thema van Minority Report is de vrije wil van het individu in een situatie waarin alles al als vaststaand feit is voorspeld. Het thema is steeds relevanter in onze maatschappij, nu ook onze overheid zich bedient van “predictive policing”. De film bespreekt ook het geloof in de onfeilbaarheid van het systeem in het algemeen en die van de openbare aanklager in het bijzonder. Net zo’n intrigerend thema: als het al zo lastig is om aan te tonen dat je een moord niet hebt begaan, hoe lastig is het dan om te bewijzen dat je een mogelijke moord niet zou begaan?

Voor het laatste nummer van de Filmkrant schreven we een artikel over Minority Report, over de toekomst die nu al is. Enkele fragmenten:

Naarmate onze maatschappij verder digitaliseert, zal de politie alleen maar meer door algoritmen worden aangestuurd. Het surrealistische propagandaspotje voor Precrime uit Minority Report, inclusief verplicht kinderkoortje, maakt duidelijk met welke wens het systeem is gebouwd: maximale veiligheid en macht.

Onze overheid gelooft ook in de maakbaarheid van onze maatschappij, terwijl tegelijkertijd de burger geen risico meer accepteert. De overheid vertrouwt daarom steeds meer op de inzet van systemen met een steeds grotere voorspellende waarde. Systemen die gebaseerd zijn op enorme hoeveelheden gegevens, soms hoogst persoonlijke. Systemen die uiteindelijk beslissen over het lot van het individu.

Maar hoe veel maatregelen de overheid ook neemt, het risico op een overstroming of een terroristische aanslag kan hooguit worden verkleind, nooit volledig worden weggenomen. En iedere keer dat er iets misgaat of dreigt mis te gaan, worden nieuwe maatregelen genomen. Dat voedt de onstilbare honger tot het langdurig bewaren van steeds meer gegevens, het koppelen van steeds meer databases en steeds angstaanjagender analyses daarvan. Het resultaat is een asymmetrische machtsverhouding tussen overheid en bedrijven aan de ene kant en burgers aan de andere kant.

In het korte verhaal van Philip K. Dick, waarop de film is gebaseerd, kunnen de precogs meer dan alleen moorden voorspellen. Dat is natuurlijk een godsgeschenk voor een overheid die niets liever wil dan een voorspelbare samenleving. Want waarom zou je slechts vlak voor de moord ingrijpen (met alle risico’s van dien, zoals een stroomstoring met de uitval van computer­systemen tot gevolg) als je het overspel dat aan de moord voorafging ook zou kunnen voorkomen? De vraag is: waar houdt het dan op? Een vraag met een flinke morele component.

Niemand heeft bezwaar tegen een efficiënte inzet van de capaciteit van de politie. Het lijkt slim om rond sluitingstijd van de kroegen wat extra agenten te laten surveilleren in het uitgaangsgebied, zeker als de nachten ervoor onrustig waren. Maar waar zou die grens moeten liggen? Tot hoe ver mag de politie voorspellen waar haar hulp het hardst nodig zal zijn?