De afgelopen weken zijn de reacties op de internetconsultatie over de concept Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten binnengestroomd. Burgers, instellingen en bedrijven hebben massaal hun ongenoegen uitgedrukt in 557 berichten.

Begin juli is het concept voor een nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten gepubliceerd. De minister wil dat dit voorstel de huidige wet gaat vervangen. Met deze wet krijgen de geheime diensten meer mogelijkheden om onze communicatie af te luisteren en onze telefoongesprekken, berichten, e-mails en website-bezoeken te analyseren. Dit zou de meest vergaande bevoegdheid zijn die de diensten ooit hebben gehad.

Bits of Freedom vindt dat deze nieuwe bevoegdheden veel te ver gaan en wil dat dit voorstel van tafel gaat. De reden? De nieuwe bevoegdheden van veiligheidsdiensten zijn te ruim, toezicht is onvoldoende daadkrachtig en de gevolgen zijn voor velen niet te overzien. Daarom heeft Bits of Freedom deze zomer een website gelanceerd, waar mensen via drie eenvoudige stappen hun mening over het voorstel konden formuleren en naar de overheid konden insturen.

Inmiddels is deze internetconsultatie gesloten. Online zien we een overweldigende 557 gepubliceerde reacties waarin massaal weerstand wordt uitgedrukt tegen het voorstel. De ongepubliceerde reacties moeten nog bij dit aantal worden opgeteld. We schatten dat ongeveer 100 reacties zijn verstuurd met behulp van onze website. Ter vergelijking, eerder werden – voor zover bekend – gemiddeld 50 reacties per voorstel ontvangen. Het kabinet zet deze internetconsultaties vaak in bij de voorbereiding van wet- en regelgeving. Zo hebben mensen inspraak en dat zou de kwaliteit van de (wets)voorstellen ten goede moeten komen.

Reacties:
Niet alleen de burgers hebben massaal van hun mening ingevuld. Opvallend is dat ook bedrijven veelvuldig van zich hebben laten horen:

• Tele2 Nederland:
  “Hiermee wordt feitelijk van Tele2 en de rest van de sector verwacht dat zij de bulkinterceptie oplossingen van de inlichtingendiensten gaan ontwerpen en inrichten. Tele2 zal hier niet vrijwillig aan meewerken aan een dergelijk overleg om elke schijn van belangenverstrengeling en onwenselijkheid van de voorgestelde wetgeving te onderstrepen.”
• KPN:
  “Onvoldoende is gemotiveerd waarom rechterlijke toetsing op de uitoefening van bevoegdheden die inbreuk maken op het communicatiegeheim niet nodig of mogelijk zou zijn. (…). Het wetsvoorstel bagatelliseert de gevolgen voor de bedrijfsvoering van aanbieders en kan zonder nader onderzoek op dat punt en nadere motivering niet (door het parlement) op proportionaliteit worden getoetst.”
• Vodafone:
  “Doordat bevoegdheden en medewerkingsplichten met de concept WIV20xx vrijwel onbeperkt worden uitgebreid, zonder daarbij transparantie en toezicht te versterken, beweegt Nederland precies in omgekeerde richting van bijvoorbeeld de Verenigde Staten.”
• VNO-NCW en MKB Nederland:
  “De in dit wetsvoorstel voorziene uitbreiding van de bijzondere bevoegdheid van de diensten om `in bulk’ het kabelgebonden verkeer af te tappen is verregaand. De enkele constatering dat tegenwoordig verreweg het grootste deel van de communicatie via kabelnetwerken verloopt, vormt naar onze mening hiervoor onvoldoende rechtvaardiging. De huidige, gerichte internettap biedt ons inziens voldoende mogelijkheden voor de diensten om hun taken te kunnen uitvoeren. Wij vragen de minister dan ook om een onderbouwing van nut, noodzaak én effectiviteit van deze vergaande aanpassingen.”
• Nederland ICT:
  “De door de wet opgelegde eisen aan een groot aantal bedrijven zullen resulteren in een verlies aan vertrouwen van burgers en bedrijven, in toegenomen onzekerheid en financiële druk voor het bedrijfsleven, minder innovatie, risico’s voor de betrouwbaarheid en integriteit van dienstverlening en verslechtering van het internationale imago van Nederlandse als Digital Gateway to Europe.”
• Google:
  “The measures proposed a​re extremely intrusive and detrimental to the fundamental rights of civilians and companies worldwide (privacy, confidentiality of correspondence, freedom of expression, freedom of information, freedom to conduct a business, integrity of property). Clear boundaries, procedural safeguards and strong, independent oversight are essential.”
• Microsoft:
  “Met een dergelijke wet kan een aanzienlijke hoeveelheid informatie, die door gebruikers via technologiebedrijven wordt opgeslagen of verstuurd, worden ingezien door de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten, met wantrouwen van die gebruikers in deze bedrijven tot gevolg”

Wat gaat er nu gebeuren?
Het Ministerie van Binnenlandse Zaken heeft nu zes weken de tijd om meer dan 557 reacties door te spitten en daar een rapport over op te maken. Zes weken tijd om al deze reacties inhoudelijk door te nemen vind Bits of Freedom, op z’n zachts gezegd, ambitieus. Daarnaast zal een Privacy Impact Assessment worden uitgevoerd. Dit is een hulpmiddel voor de overheid bij de ontwikkeling van beleid om privacyrisico’s in kaart te brengen. Uiteindelijk zal een aangepast wetsvoorstel met het rapport aan de Ministerraad worden aangeboden. Via de Raad van State, Tweede Kamer en misschien Eerste Kamer, heeft het voorstel nog een lange weg te gaan. En dat is maar goed ook.

Het wetgevingsproces is slepend, net als het wetsvoorstel. Maar de eerste stap is gezamelijk gezet. We houden jullie op de hoogte.