Het nieuws dat Facebook je voorschotelt wordt helemaal niet bepaald door algoritmen, maar door mensen, deed de nodige stof opwaaien. De angst: de mensen laten bedoeld of onbedoeld hun beslissingen beïnvloeden door hun eigen voorkeuren. Die ophef is terecht, want Facebook beïnvloedt ons wereldbeeld. Maar die vragen daarover zouden we eigenlijk altijd moeten stellen.

In sommige landen toont Facebook rechtsboven het meest besproken nieuws van dat moment. Wat Trending News is wordt bepaald door mensen die een eerste selectie van de computer bijsturen. De ophef richt zich de laatste tijd op die mensen in dat team: want wat als er in dat team mensen zitten met een sterke, politieke voorkeur? Dan zou het kunnen gebeuren dat sommige soorten nieuws minder aandacht krijgen. Aan Facebook niets onmenselijks. Vragen daarover zijn terecht, maar zouden eigenlijk altijd gesteld moeten worden. Ook als die keuze alleen door algoritmen worden bepaald. En niet alleen als het om Facebook of Trending News gaat.

Commerciële platformen bepalen ons wereldbeeld

We kijken via commerciële bedrijven als Facebook en Twitter naar de wereld om ons heen. Zulke platformen zijn een bron van nieuws en wat zij ons voorschotelen bepaalt in hoge mate ons wereldbeeld. Met de rol die Facebook in ons leven heeft, heeft Facebook een enorme macht. De rellen in Ferguson, nadat de politie voor de zoveelste keer een zwarte jongeman doodschoot, waren vrijwel direct trending op Twitter terwijl Facebookgebruikers er pas 24 uur later iets van te zien kregen. Maar wat als Black Lives Matter nooit trending waren geweest? En wat als het woord fuck wel trending is, maar nooit een trending topic kan zijn?

Er is niets meer te kiezen of tegen te ageren

De afhankelijkheid van derden voor ons dagelijkse nieuws is niets nieuws. Onze afhankelijkheid van een handjevol monopolisten die op wereldschaal opereren is dat wel. Voordat Facebook en Twitter zich in onze wereld opdrongen waren we voor een groot deel afhankelijk van wat traditionele media ons voorschotelden. Maar door een grotere diversiteit had je als lezer of kijker wel iets te kiezen (Trouw vs. De Telegraaf vs. Het Financieele Dagblad), door het kleinschaligere karakter was de redactie makkelijker aanspreekbaar en kon je je klachten voorleggen aan een ombudsman of -vrouw. Voor Facebook en Twitter bestaan geen alternatieven, wie wil bellen krijgt geen gehoor en een transparant systeem voor klachten is er evenmin.

Een computer is ook maar een mens

Het maakt ook niet uit of Facebook’s Trending News wordt gestuurd door mensen of computers. Zo’n algoritme komt niet zomaar uit de lucht vallen. Nee, het is bedacht en geschreven door ontwikkelaars in dienst van Facebook. Door mensen die worden gestuurd door de wensen van aandeelhouders en ongetwijfeld soms ook door persoonlijke principes. En ongemerkt ook nog door eigen voorkeuren en vooroordelen. Dat gegeven verandert ook niet als het algoritme zelflerend is en zich verder ontwikkelt. Of als het zo complex is geworden dat de mens eigenlijk ook niet meer snapt hoe het werkt. Kortom, aan zo’n algoritme is niets neutraals. Zo’n computer is eigenlijk ook maar een mens.

Elk algoritme verdient het om bevraagt te worden

Elk algoritme zit vol ingebakken voorkeuren en vooroordelen. Dat geldt niet alleen voor het algoritme dat Facebook gebruikt om een lijstje te maken van het meest besproken nieuws van het moment. Het geldt net zo goed voor het algoritme dat bepaalt welke status updates van je vrienden jij te zien krijgt. Het geldt voor elk algoritme dat ons leven stuurt, zoals het algoritme dat gebruikt voor het berekenen van een route in Google Maps. Of het algoritme dat de politie gebruikt om te uit te vogelen wie de fout in zal gaan.

Kritische vragen moeten we altijd stellen

De ophef van de laatste tijd is zeer terecht. Maar die kritische blik past altijd. Niet alleen als de mens beslist. Ook als de computer beslist, want de computer is eigenlijk ook maar een mens. En ook ongeacht het onderwerp van die beslissing, of het nu gaat om de ordening van nieuws of de selectie van status updates van je vrienden. Transparantie is daarbij fundamenteel: voor jou als gebruiker moet het helder zijn waarop de beslissingen die jou raken gebaseerd zijn. Maar idealiter doorbreken we die afhankelijkheid van een paar op internationale schaal opererende bijna-monopolisten. Beter hebben we weer iets te kiezen.