Ruim een jaar geleden verzonden we met 32 partijen een oproep aan de minister van Veiligheid en Justitie, Ard van der Steur, waarin we hem opriepen een fundamentele visie te ontwikkelen rondom het thema privacy in de verhouding tussen overheid en burger. Met een kleine delegatie werden we toen uitgenodigd om meer uitleg te komen geven. Dat gesprek krijgt heel binnenkort een vervolg.

Naar aanleiding van het WRR-rapport “Big Data in een vrije en veilige samenleving” zijn we deze keer uitgenodigd om op maandag 22 augustus met een kleine groep in gesprek te gaan met de minister van Veiligheid en Justitie én met minister Stef Blok als waarnemer voor zijn collega van Binnenlandse Zaken, Ronald Plasterk.

Tijdens dat gesprek willen we er kort samengevat op wijzen dat de rechtsbescherming van de burger niet ondergeschikt mag worden gemaakt aan efficiencywinsten die de overheid met big data-toepassingen hoopt te behalen. In een brief aan de ministers hebben we de punten van zorg van de gespreksdeelnemers verder uitgewerkt. Dit zijn ze in een notendop:

• Ongerichte surveillance en gebrek aan doelbinding – belangrijke uitgangspunten van de rechtsstaat worden hierdoor losgelaten.
• Ontbreken van noodzaak – de overheid kan door de ontwikkeling van technologische mogelijkheden niet ontslagen worden van haar plicht tot het aantonen van de noodzaak van iedere inbreuk op de privacy van de burger.
• Schadelijke effecten binnen een democratische rechtsstaat:
  • Vrije meningsuiting en zelfcensuur – burgers passen vaker zelfcensuur toe en de controlerende rol van de media op de staat komt in het geding.
  • Verstoring relatie tussen overheid en burger – door de toenemende asymmetrie in de informatiepositie van de overheid aan de ene kant en burgers aan de anderen kant.
  • Individuele rechtsbescherming in het gedrang – de burger zal straks moeten bewijzen ten onrechte met een profiel te zijn geassocieerd, in plaats van omgekeerd.
  • Vals positieven – juist in de publieke context zijn vals positieven maatschappelijk slecht te legitimeren.
  • Institutionele vooroordelen – datasets worden samengesteld door mensen met hun menselijke vooringenomenheid. In ‘machine learning’ omgevingen met de bijbehorende ‘feedback loops’, worden discriminatieproblemen cumulatief versterkt.
  • Vertrouwen in digitale communicatie wordt aangetast – als burgers de digitale infrastructuur niet meer kunnen vertrouwen, richt dat maatschappelijke schade aan.

Ook dit keer hebben we ons best gedaan om een brede afvaardiging samen te
stellen. We zijn blij dat de deelnemers aan het gesprek zijn:

• Thomas Bruning (Nederlandse Vereniging voor Journalisten – NVJ);
• Brendan Newitt (Nederlandse Vereniging voor Strafrechtadvocaten – NVSA);
• Jelle Klaas (PILP/NJCM – Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten)type;
• Alexander Blom (Internet Society Nederland – ISOC);
• Vincent Böhre (Privacy First);
• Jaap-Henk Hoepman (Wetenschappelijk directeur Privacy & Identity Lab en Universitair hoofddocent computersecurity, privacy en identitymanagement aan de Radboud Universiteit); en
• Hans de Zwart en ikzelf van Bits of Freedom.

We zijn benieuwd naar jouw ideeën. Wat zou jouw belangrijkste suggestie voor de bewindslieden zijn? Zet die hieronder in de reacties! (Tip. Er is ook een samenvatting van het WRR-rapport.)

Vanzelfsprekend zullen we je op de hoogte houden van het verloop van het gesprek en na afloop een verslag op de site zetten.