De privacy-expert van Bits of Freedom, Axel Arnbak, won afgelopen weekeinde de UvA-Scriptieprijs 2010. De jury vond de scripties van alle twaalf genomineerden ‘zonder uitzondering van hoog niveau’. Maar over de eerste plaats was snel overeenstemming.

In de scriptie ‘Alles onder controle?’ (PDF) staat de bewaarplicht centraal, die sinds 1 september 2009 in Nederland van kracht is in de Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens. Deze wet (gebaseerd op een Europese richtlijn) verplicht aanbieders van telecommunicatienetwerken en -diensten de verkeers- en locatiegegevens van hun klanten één jaar lang te bewaren, zodat diezelfde gegevens kunnen worden gebruikt voor opsporingsonderzoek door politie en justitie. De bewaarplicht wordt ook wel dataretentie genoemd.

Axel reflecteert in zijn scriptie kritisch op de verhouding tussen deze nieuwe bewaarplicht voor aanbieders, de bestaande bevoegdheden van opsporingsdiensten om toegang te krijgen tot telecommunicatiegegevens en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van burgers in artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

De bewaarplicht is een actueel onderwerp met grote maatschappelijke impact. Zo heeft het in Duitsland al geleid tot een baanbrekende rechterlijke uitspraak. Alle tot dan toe verplicht bewaarde telecomgegevens moesten worden vernietigd, en de Duitse wet wordt helemaal opnieuw geschreven. Recent werd bekend dat het Europese Hof van Justitie het principe van een bewaarplicht zal toetsen aan de fundamentele rechten. Als het Hof een schending vaststelt, zullen alle Europeanen bevrijd worden van de bewaarplicht.

Wij hopen dat deze nieuwe, wetenschappelijke erkenning extra druk zet op het Nederlandse en Europese debat over de bewaarplicht.