De regering zal privacybeperkende voorstellen voortaan toetsen aan vijf strenge grondrechtelijke criteria. Met het (vrijwel) unaniem aannemen van motie-Franken neemt de Senaat op haar laatste zittingsdag gepast afscheid.

De motie-Franken (CDA) werd door alle partijen ondersteund, behalve door de VVD-fractie. In de motie verzoekt de Senaat aan de regering om privacybeperkende voorstellen voortaan te toetsen aan vijf strenge criteria:

De noodzaak, effectiviteit en hanteerbaarheid van de maatregel;

De proportionaliteit: de inbreuk mag niet groter zijn dan strikt noodzakelijk is;

De resultaten van een Privacy Impact Assessment, zodat vooraf is onderzocht welke risico’s de maatregel met zich meebrengt;

De mogelijkheid van een effectief toezicht en controle op de uitvoering van de maatregel, te realiseren door onder meer audits door de onafhankelijke toezichthouder;

Beperking van de geldigheidsduur door een horizonbepaling of in ieder geval een evaluatiebepaling.

In een eerdere uitgebreide analyse schreven we al dat de motie-Franken (CDA) van groot belang is voor onze privacy. Zij hanteert sterke criteria en draagt daarmee bij aan gedegen beleidsvorming. De Eerste Kamer geeft een verstandig signaal af: ze onderkent dat onze privacy in noodzakelijke gevallen kan worden beperkt, maar verlangt van de regering dat zij daar voortaan in ieder geval goed over nadenkt en haar overwegingen meteen kenbaar maakt. Zodat het parlement, de pers en iedereen die zich voor dit onderwerp interesseert de beweegredenen van de regering streng kan toetsen. Dat had de privacy-inbreuken van de bewaarplicht telecomgegevens, de OV-chipkaart, het Elektronisch Patiëntendossier, de vingerafdrukkendatabank in het paspoort, hoe-lang-wilt-u-het-lijstje-hebben, gegarandeerd beperkt.

Zoals met alle moties, is de regering niet verplicht gehoor te geven aan het verzoek van de Senaat. Maar door de overweldigende steun – en met name de ondertekening door zes partijen (CDA, SGP, SP, D66, GroenLinks, PvdA) – is de motie een politiek zwaargewicht. De Senaat committeert zich derhalve aan dit intiatief en levert stevig aan geloofwaardigheid in als ze deze criteria zelf niet respecteert. Bovendien heeft ze haar verantwoordelijkheid in ons staatsrechtelijke bestel als ‘hoeder van onze grondrechten’ tijdens haar laatste vergadering hoog gehouden.

De (vrijwel) unanieme steun betekent in ieder geval dat privacy als maatschappelijke waarde springlevend is. En dat Bits of Freedom de regering en de nieuwe Eerste Kamer aan de motie zal herinneren.