We gebruiken het internet bijna altijd en overal: om te communiceren, te discussiëren of informatie te delen. Het lijkt een publieke ruimte, maar jouw internetgebruik is afhankelijk van talloze bedrijven. En ieder van die bedrijven kan jouw internetvrijheid inperken. We zetten de schakels voor je op een rij.

Stel, je wilt een website maken. Die zal je publiceren via een hosting provider. Je plaatst een link naar je site via je Facebook-profiel. Je wilt dat mensen je kunnen vinden via Google. En je hoopt natuurlijk dat veel mensen je website bezoeken. En die krijgen toegang tot het internet via hun access provider.

Dan ben je voor je website afhankelijk van een hoop schakels, zoals de Electronic Frontier Foundation mooi illustreert:

Webhosting Services en cloud service providers stellen ruimte beschikbaar aan particulieren en bedrijven die een website willen publiceren. In principe stellen ze die ruimte aan iedereen beschikbaar. Maar veel houden zich het recht voor om websites vervolgens uit de lucht te halen, vaak zonder goede reden. Zo schrijft Amazon Web Services in haar algemene voorwaarden: “AWS has the right but not the obligation to monitor and edit or remove any activity or content.“

Domeinnaamdiensten zorgen dat jouw website gevonden wordt op internet: als je nu.nl intypt vertalen zij die domeinnaam naar het bijbehorende IP-adres. Ook die dienstverleners kunnen onder druk komen te staan en jouw domeinnaam bijvoorbeeld laten verwijzen naar een ander IP-adres.

Platformen zoals YouTube, Facebook en Hyves bieden gebruikers de mogelijkheid om informatie te delen. Maar ze behouden zich het recht voor informatie te verwijderen of gebruikers te blokkeren, bijvoorbeeld omdat het om ‘gevoelige’ informatie gaat. Zo verwijderde Facebook een Nederlandse pagina over homofeesten. Hyves heeft op grond van haar algemene voorwaarden zichzelf het recht gegeven “te allen tijde zonder opgave van redenen en zonder voorafgaande uitleg […] je activiteiten in verband met Hyves (tijdelijk) te beperken“.

Zoekmachines zoals Google en Yahoo bepalen grotendeels wat jij ziet op het internet. Ze worden daarom ook weleens ‘a window to the world’ genoemd. Onder druk van regeringen of bedrijven kunnen zij zoekresultaten blokkeren, zelfs zonder dat een rechter eraan te pas komt.

Betalingsdiensten zoals PayPal, Visa, Mastercard en Ideal maken het mogelijk om donaties te doen via het internet, bijvoorbeeld aan goede doelen, activisten of vrijwilligers. Door hun diensten te staken kunnen ze controversiële groeperingen online het zwijgen opleggen. Paypal behoudt zich bijvoorbeeld het recht voor om een account te beëindigen bij “een schending […] van een […] regel“.

Access providers zorgen ervoor dat je toegang hebt tot het internet. En uit onderzoek blijkt dat je in Nederland om bizarre redenen van internet kan worden afgesloten. (Dat gaat overigens veranderen als de aanpassingen aan de Telecomwet in de Eerste Kamer worden aangenomen.)

Spreid je kansen, versterk de schakels

Bedrijven hebben dus grote controle over het internet. Zonder dat de rechter erover geoordeeld heeft, kunnen ze de vrijheid van meningsuiting inperken.

En dat gebeurt in de praktijk ook. Het meest bekende voorbeeld is natuurlijk Wikileaks: bijna op alle fronten is de klokkeluiderssite tijdens Cablegate gedwarsboomd door bedrijven. Betalingsdiensten zoals Paypal, Mastercard en Visa weigeren al ruim een jaar hun diensten. Verschillende hosting services wezen Wikileaks de deur, onder politieke druk of omdat de organisatie in strijd zou handelen met gebruikersvoorwaarden. Haar domeinnaam was zelfs niet meer bereikbaar. Maar nog nooit heeft een rechter geoordeeld dat de publicatie van de cables illegaal zou zijn.

Toch weet Wikileaks de maatregelen creatief te omzeilen: ze was bereikbaar via andere domeinnamen, via honderden mirrors bleef Wikileaks te bereiken en ook donaties konden via een omweg worden gedaan. Door hun publicaties op verschillende servers te zetten voorkomen ze dat bedrijven hen de mond snoeren.

Dat is een belangrijke les: als je diensten in eigen beheer hebt, ben je minder afhankelijk van de grillen van bedrijven. Nieuwe technologieën kunnen dat vergemakkelijken. Er wordt gewerkt aan een gedecentraliseerd domeinnaamsysteem. Er wordt gewerkt aan een gedecentraliseerd sociaal netwerk. Er wordt zelfs gewerkt aan gedecentraliseerde internetinfrastructuur: mesh networking. Door deze systemen in de handen van de gebruikers te plaatsen ligt de macht niet in handen van één partij.

Hoe denk jij dat we de zwakke schakels van het internet kunnen versterken?