Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft vandaag een belangrijke uitspraak gedaan in een zaak tussen Sabam, de Belgische Brein, en een sociaal netwerk. Mag een sociaal netwerk worden verplicht het doen en laten van al haar gebruikers in de gaten te houden om inbreuken op het auteursrecht tegen te gaan. De rechter is helder: Nee, dat mag niet, want het is een enorme inbreuk op onder meer de vrijheid van meningsuiting en het recht op privacy.

Waar gaat deze zaak over?

Via het netwerk van Netlog kunnen gebruikers bestanden met elkaar delen. Sabam stapte in 2010 naar de rechter om Netlog te dwingen haar twee miljoen klanten daarbij nauwlettend in de gaten te houden. Op die manier zou het sociale netwerk inbreuken op de auteursrechten van de door Sabam vertegenwoordigde kunstenaars moeten voorkomen. De Belgische rechter vond het een lastige vraag en vroeg de rechters van het Europese Hof van Justitie om advies.

De Belgische rechter richtte zich met zijn vraag aan het Hof specifiek op het filter dat Sabam graag ingezet ziet worden. Het gaat er om of Netlog verplicht kan worden om het doen en laten van al haar gebruikers continu in de gaten te houden. Als het er op lijkt dat de gebruiker iets wil publiceren dat inbreuk maakt op auteursrechten, dan moet Netlog die informatie direct blokkeren. Zo’n filter gaat niet alleen over de inbreuken die nu al bewezen zijn, maar ook voor inbreuken in de toekomst en zonder een beperking in tijd. Sterker nog, het gaat zelfs over liedjes die muzikanten nu nog niet eens kunnen neuriën. Sabam vindt bovendien dat Netlog dat filter zelf maar moet betalen.

Europese rechter: grondrechten belangrijker dan auteursrechten

De Europese rechter oordeelde vandaag dat het filter indruist tegen de Europese regels. In het persbericht stelt het Hof:

“Een dergelijk rechterlijk bevel zou dus leiden tot een ernstige aantasting van de vrijheid van ondernemerschap van Netlog, aangezien Netlog een ingewikkeld, kostbaar en permanent computersysteem zou moeten installeren dat alleen door haar zou worden bekostigd. Bovendien beperken de gevolgen van het rechterlijk bevel zich niet tot Netlog, aangezien het filtersysteem ook grondrechten van de gebruikers van de diensten van Netlog kan aantasten, namelijk hun recht op bescherming van persoonsgegevens en hun vrijheid kennis te nemen en te geven van informatie, welke rechten door het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie worden beschermd.”

Hoeveel duidelijker wil je het hebben? Zo’n filter kan gewoon niet. Het niet acceptabel om een filter voor onbepaalde tijd in te richten dat gericht is op toekomstige inbreuken en zelfs gaat over inbreuken op liedjes die muzikanten nog niet eens in hun hoofd hebben. En zeker niet als daarvoor alle bestanden van alle gebruikers van een sociaal netwerk bekeken en beoordeeld moeten worden. Dat staat haaks op de vrijheid van het ondernemerschap, de vrijheid van meningsuiting en het recht op bescherming van privacy. En terecht!

Sabam/Netlog versus Sabam/Scarlet

In november speelde er ook al zo’n zaak bij het Europese Hof: de zaak tussen Sabam en internetaanbieder Scarlet. Het grootste verschil zit hem in de manier waarop de bedrijven omgaan met informatie. In deze zaak gaat het om informatie die op de servers van Netlog wordt opgeslagen. Bij Scarlet ging het over het doorgeven van informatie. De Europese regels die iets zeggen over de aansprakelijkheid van internet providers en bedrijven die diensten leveren op internet maakt ook dat onderscheid. Op veel punten zijn de zaken wel vergelijkbaar. Met name het filter dat Sabam van de aanbieders vraagt is vrijwel identiek: het filter moet van toepassing op alle gebruikers zijn, moet gelden voor toekomstige inbreuken, is zonder beperking in tijd en is op kosten van de aanbieder.

Maar misschien is nog wel het aller belangrijkste verschil: deze rechter benadrukt het belang van jouw grondrechten nog duidelijker dan in het vorige arrest.

Europese rechters benadrukken belang grondrechten

Deze uitspraak bevestigt maar weer eens wat wij al langer zeggen: het controleren van al je doen en laten op internet is absoluut niet acceptabel. De rechter heeft ook nu weer besloten dat zo’n filter in strijd is met het Europese recht. En dus ook bij ons, hier in Nederland. Voor de tweede keer in een paar maanden tijd benadrukt het Europese Hof van Justitie het belang van de vrijheid van het ondernemerschap, de vrijheid van meningsuiting en het recht op bescherming van privacy.

Update! In het arrest stelt de rechter onder overweging 51:

“Derhalve zou de betrokken nationale rechter, indien hij een rechterlijk bevel uitvaardigt waarbij de hostingdienstverlener wordt verplicht het litigieuze filtersysteem te installeren, niet voldoen aan het vereiste dat een juist evenwicht wordt verzekerd tussen enerzijds het intellectuele eigendomsrecht en anderzijds de vrijheid van ondernemerschap, het recht op bescherming van persoonsgegevens en de vrijheid kennis te nemen en te geven van informatie.”