Het ministerie van Veiligheid en Justitie heeft nog altijd geen evaluatie van de bewaarplicht aan het parlement gestuurd, ondanks ons uitgebreide advies. Terwijl de evaluatie lang op zich laat wachten, zijn er dagelijks voorbeelden die de door ons benoemde problemen haarfijn onderstrepen. Eén van die problemen: function creep.

In ons advies voor de evaluatie wezen we op het gevaar van function creep: het risico dat opgeslagen gegevens vroeg of laat voor andere dan de oorspronkelijke doeleinden worden gebruikt. Dat dit gevaar niet alleen denkbeeldig is, werd in de laatste paar weken minstens twee keer fijntjes onderstreept.

• Uit een artikel in Trouw blijkt dat het Centraal Bureau voor Genealogie (CBG) in Den Haag dertig jaar lang de persoonsgegevens van miljoenen Nederlandse burgers heeft gedeeld met de Mormonen in de Verenigde Staten. Het gaat daarbij om de gemeentelijke persoonskaarten van álle overleden burgers. Op deze kaarten is vermeld of iemand in de gevangenis heeft gezeten, psychische hulp kreeg of leefde van een uitkering. Op de kaarten zijn ook de namen van nog in leven zijnde echtgenoten en kinderen vermeld. Een deel van de gegevens is bijzonder gevoelig en had niet openbaar mogen worden gemaakt. Los van de vraag of het wel had gemogen is het ook onaannemelijk dat iemand dit zag aankomen. De wetgever stond er zeker niet bij stil bij het opstellen van de wet die deze registratie mogelijk maakte. En dat geldt natuurlijk ook voor de mensen die in het register staan.

• Uit een uitzending van het KRO-programma Reporter is duidelijk geworden dat voormalig minister Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een wetsvoorstel heeft voorbereid dat het mogelijk moet maken om lichaams­materiaal, zoals DNA, dat is afgestaan voor wetenschappelijk onderzoek, ook te gebruiken in strafzaken. Het kan daarbij ook gaan om strafzaken waarin een verwante van de verstrekker van het lichaamsmateriaal, en niet de verstrekker zelf, verdachte is. Dit secundaire gebruik van het lichaamsmateriaal is nooit voorzien door de personen die in het verleden materiaal hebben afgestaan ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek naar bijvoorbeeld de erfelijkheid van een bepaalde aandoening.

In beide gevallen zijn gegevens uit grote verzamelingen op een bepaald moment tóch voor andere dan de oorspronkelijke doelen gebruikt. Dit gebruik was bij het aanleggen van de bestanden nooit voorzien. Er is tenslotte ook geen reden om aan te nemen dat het bij deze uitbreiding van het gebruik van de gegevens blijft. Terwijl het voorstel van Schippers zelf al het probleem van function creep illustreert, noemt één van de deskundigen in een reactie in het NOS-Journaal het risico van de glijdende schaal als een probleem van de toekomstige uitwerking van dit wetsvoorstel.

Ook bij de bewaarplicht is het natuurlijk slechts een kwestie van geduld totdat de gegevens ook voor andere doeleinden gebruikt gaan worden. Dat risico, en het feit dat de noodzaak van de bewaarplicht nooit steekhoudend is aangetoond, maakt dat er maar één conclusie van de evaluatie kan zijn: “afschaffen!”