Versleuteling (oftewel encryptie) is een manier om digitale gegevens te beschermen. Het maakt veilig gebruik van het internet mogelijk. Encryptie zorgt namelijk voor de vertrouwelijkheid van jouw berichtjes als je ze verstuurt via WhatsApp of Signal, het maakt journalistieke bronbescherming mogelijk en het helpt je veilig online bankieren. Het is daarmee belangrijk voor onze democratische rechtsstaat, de economie en jouw alledaagse communicatievrijheid.

Wat is encryptie?

Versleuteling is een manier om gegevens te beschermen door ze onleesbaar te maken. De gegevens kunnen alleen leesbaar gemaakt worden door iemand met de juiste sleutel. Dat onleesbaar maken gebeurt aan de hand van een algoritme. Het algoritme bestaat uit een rekensom die zo moeilijk is dat je die alleen kunt oplossen als je beschikt over de sleutel die erbij hoort. (Of over een onrealistische berg computerkracht.) Dit maakt encryptie heel geschikt voor dagelijks gebruik.

Waarom is het gebruik van encryptie belangrijk?

Encryptie wordt gebruikt om onder meer de vertrouwelijkheid, de integriteit en de authenticiteit van informatie te garanderen. Omdat dat nogal abstract is, illustreren we dat graag aan de hand van een voorbeeld. Encryptie zorgt er bijvoorbeeld voor dat jij zeker kunt zijn dat je met je eigen bank zaken doet en niet met een partij die zich voordoet als jouw bank (authenticiteit). Encryptie zorgt er voor dat niemand stiekem kan meekijken naar wie jij geld overmaakt omdat de transactie voor een buitenstaander onleesbaar is (vertrouwelijkheid). Encryptie zorgt ervoor dat niemand onderweg jouw betaalopdracht kan aanpassen waardoor je geld alsnog bij de verkeerde terecht komt (integriteit). Tenslotte, door jouw gegevens versleuteld op te slaan kan de bank ervoor zorgen dat bij een digitale inbraak niet alles op straat komt te liggen. Op dezelfde manier worden de vertrouwelijkheid, integriteit en authenticiteit van de berichtjes die je met een ander uitwisselt via Signal of WhatsApp beschermd.

In een rap digitaliserende wereld is de toepassing van sterke encryptie dus essentieel. Het zorgt voor een goede bescherming van persoonsgegevens, bedrijfsgeheimen en overheidsbelangen, en bemoeilijkt (economische) spionage. Voor jou als individu is encryptie essentieel omdat het je in staat stelt in vrijheid informatie te vergaren en te communiceren.

Om het belang van encryptie nog eens te onderstrepen gaven we Open Whisper Systems de Felipe Rodriguez Award tijdens de Big Brother Awards 2017. Dit bedrijf ontwikkelden de chat-app Signal, maar zorgden ook voor de versleuteling van WhatsApp. Daarmee kregen tientallen miljoenen mensen in één klap de beschikking over een middel om vertrouwelijk mee te communiceren.

Wat speelt er?

Helaas voeren we elke paar jaar hetzelfde debat over de vraag of het mogelijk is om encryptie "een beetje te verzwakken". Bijvoorbeeld door een achterdeurtje in de encryptie in te bouwen of door (stiekem) een extra sleutelSleutelen aan sleutels verzwakt encryptie net zo goed te maken voor een derde (of vierde) partij. Sommige politici en vertegenwoordigers van opsporingsdiensten willen dat graag, omdat het gebruik van encryptie het werk van opsporingsdiensten soms lastiger maaktMaar de impact van encryptie moet nog onderzocht worden. En hoewel we dit debat keer op keer voeren, komen wetenschappers, techneuten en andere slimme mensen elke keer weer tot dezelfde conclusie: het is niet mogelijk om op een veilige manier de beveiliging van onze digitale communicatie te verzwakken. Het is onverstandig om iedereen onveiliger te maken, om daarmee een paar kwaadwillende sneller of eenvoudiger te kunnen pakken.

Op dit moment speelt de discussie over het afzwakken van encryptie weer nadat de minister van Justitie en Veiligheid zei het onmogelijke'Het moet onmogelijk zijn om camera's te gebruiken voor filmen zonsondergang' te willen. Hij stelde dat het gebruik van encryptie “belangrijk [is] voor de veilige communicatie tussen burger, bedrijf en overheid”. Tegelijkertijd wil hij dat de politie toegang krijgt tot encryptiesleutels.

Deze discussie vindt ook op internationaal niveau"Encryptie is belangrijk, maar toch…" plaats. Zeven grote landen riepen technologiebedrijven op om opsporingsdiensten en geheime diensten toegang te geven tot informatie over hun gebruikers. En ook de vertegenwoordigers van de regeringen in de Europese Unie zijn op zoek naar "technologische oplossingen" om er voor te zorgen dat overheidsdiensten versleutelde informatie kunnen lezen.

Wat is het standpunt van Bits of Freedom?

Bits of Freedom vindt dat de Nederlandse overheid de ontwikkeling, de beschikbaarheid en de toepassing van encryptie moet stimuleren. Zij moet dit standpunt ook internationaal uitdragen.

De overheid moet daarom investeren in de ontwikkeling van encryptie, op een manier die het vertrouwen in encryptie waarborgt. Ze moet daarnaast ook het gebruik van encryptie door het bedrijfsleven stimuleren, in samenhang met andere maatregelen die de veiligheid van onze digitale infrastructuur vergroten.

De overheid moet tenslotte juist wegblijven van maatregelen die de ontwikkeling, beschikbaarheid en toepassing van encryptie beperken. Ze mag geen grenzen stellen aan de maximale lengte van sleutels die gebruikt worden voor encryptie of vereisen dat er in software achterdeurtjes worden ingebouwd. Ook mag de overheid anderen niet dwingen om de veiligheid van hun systemen te verzwakken, om op die manier toegang tot de onversleutelde informatie of de sleutels te krijgen.

Wat doet Bits of Freedom?

We gaan in gesprek met verschillende ministeries om ervoor te zorgen dat de overheid haar eigen standpuntKabinetsstandpunt encryptie is, voor dit moment, mooi standpunt, dat het verzwakken van encryptie onwenselijk is, handhaaft. We proberen er voor te zorgen dat de overheid geen maatregelen neemt waarmee encryptie wordt begrenst.

Om onze boodschap te versterken brachten we in maart 2021, samen met andere belanghebbenden, een publieke oproepStimuleer encryptie! naar buiten dat het kabinet aanspoorde encryptie te stimuleren. Die werd ondertekend door een ongekend brede groepOok Bits of Freedom ondertekende de oproep aan organisaties uit alle hoeken van de samenleving. Het Financieel Dagblad bestempelde de samenwerking als een "monsterverbond". Dit wierp z’n vruchten af.

In een reactieLees hier de brief van de minister aan de Tweede Kamer op het statement liet de minister aan de Tweede Kamer weten dat zijn (demissionaire) kabinet geen "onomkeerbare stappen" zou zetten. Het kabinet wil voorlopig dus vasthouden aan haar eerdere standpunt. Bovendien ging het ministerie in gesprek met de ondertekenaars van de oproep.

Tot slot werken we samen met onze Europese collega's, verenigd in de koepelorganisatie EDRi, om ook op Europees niveau wetgevers te overtuigen van het belang van het stimuleren van encryptie.