Bits of Freedom blaast dit jaar 25 kaarsjes uit. Eind jaren 90 overheerste een idealistisch en positief beeld van het internet, van toegang tot informatie voor iedereen tot de mogelijkheid om te communiceren met de hele wereld. Vandaag de dag lijken de gevaren van digitalisering te overheersen. Waarom werd Bits of Freedom opgericht en waar staat de organisatie nu?

Het startpunt voor de oprichting van Bits of Freedom was de opmars van het consumenteninternet. "We zagen daarin veel potentie, maar ook risico's. Een gemene deler daarbij waren onze grondrechten communicatievrijheid en privacy," vertelt Evelyn Austin, directeur Bits of Freedom. "Hoe zouden we de controledrift van overheden op afstand houden? En hoe zorgen we ervoor dat de spelregels online niet worden bepaald door een handjevol grote bedrijven?"

Vanaf de beginjaren focust de organisatie op bedreigingen vanuit overheidshoek. Hoe Bits of Freedom te werk gaat? "Een groot deel van ons werk bestaat uit het voorkomen van dingen," aldus Austin. "We geven gevraagd en ongevraagd advies aan beleidsmakers, maar zoeken ook de media op. Zo hebben we bijvoorbeeld talloze internetfilters in Nederland tegengehouden, en recent nog een voorstel waarmee de NCTV een soort derde geheime dienst zou worden. Waar kan doen we dat constructief, maar soms moet het ook schuren."

Zo zijn er nog tal van andere voorbeelden te noemen. Austin is in het bijzonder trots op het werk wat is verricht op het gebied van encryptie: "We hebben encryptie - dat de vertrouwelijkheid bewaakt van je berichtjes wanneer je ze verstuurt via Signal of WhatsApp - beschermd door consequent te vechten tegen plannen van de Nederlandse overheid om end-to-end versleuteling te verzwakken. Dat we daar zo goed in zijn geworden komt omdat we al zo lang meedraaien. Het laat zien hoe belangrijk het is om het 'activisme' dat Bits of Freedom doet duurzaam te organiseren."

Naast deze focus op ongewenste controle en beperkingen vanuit de overheid, werd al snel duidelijk dat ook bedrijven het hebben gemunt op onze digitale vrijheid. Austin: "Denk bijvoorbeeld aan KPN, die wij er in het verleden van hebben weerhouden om hun klanten extra kosten in rekening te brengen voor het versturen van WhatsApp-berichten. Dat leidde tot het verankeren van netneutraliteit in de wet, een essentieel onderdeel van een vrij internet."

Toch is het niet gelukt de macht van het bedrijfsleven te beteugelen. "Het internet is in de afgelopen 25 jaar verkaveld en vermarkt. Wie online gaat, doet dat vaker wel dan niet in de private ruimtes van Big Tech bedrijven. Zij hebben daarmee ontzettend veel invloed op onder meer onze democratie, economie en vrijheid," zegt Austin. "En omdat we zo vastzitten aan die dominante platformen, zitten we ook vast aan hun verdienmodel. We worden online gevolgd en geprofileerd. Het gebruik van die profielen leidt weer tot manipulatie, discriminatie en verstoring van het publieke debat. Daar verzetten we ons hard tegen. Bijvoorbeeld door ons te bemoeien met Europese wetten om Big Tech platformen te reguleren, de zogeheten Digital Services Act (DSA) en Digital Markets Act (DMA). Die zorgen ervoor dat mensen beter beschermd zijn tegen bijvoorbeeld arbitraire censuur, en leiden hopelijk tot meer concurrentie en dus betere voorwaarden voor gebruikers."

Ondanks de succesverhalen, verwacht Evelyn niet dat Bits of Freedom zichzelf snel kan opdoeken. "Het belang van ons werk is nog altijd groot. Het internet heeft nog steeds heel veel potentie, maar daarvoor moeten we de status quo doorbreken. De ontwikkeling en inzet van digitale technologie dient nu vooral overheden en bedrijven. Hun macht wordt groter, en dat van de burger neemt naar verhouding af. Dat kan en moet anders. Gelukkig zien onze donateurs dat ook, dus wij kunnen nog wel even door. Hopelijk is onze taak over nog 25 jaar volbracht."

Ter ere van de 25ste verjaardag heeft Bits of Freedom een website gelanceerd waarop hoogtepunten zijn terug te lezen uit de afgelopen 25 jaar. Daarnaast start vanaf vandaag een speciale donateursactie, waarbij iedere 25ste nieuwe donateur een verrassingscadeau ontvangt.