Nergens in Europa vragen opsporingsdiensten de bel-, sms- en e-mailgegevens van burgers vaker op dan in Nederland. Tegelijkertijd overweegt het Ministerie van Veiligheid en Justitie een landelijke zoekmachine te maken met de bankgegevens van alle Nederlanders. Dit blijkt uit het interne 'Project Dataretentie' van het Ministerie, waarvan 27 documenten nu publieke informatie zijn geworden na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur.

De Nederlandse Officieren van Justitie bevroegen 78.000 keer de verkeers- en locatiegegevens van gebruikers. Uit deze gegevens is af te leiden wie in de afgelopen 12 maanden met wie, wanneer en hoe lang gecommuniceerd heeft en waar de gebruiker zich op dat moment bevond. Met het aantal opvragingen van klantgegevens in 2009, die zijn opgeslagen in de landelijke telecomdatabank Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie (CIOT), komt het Nederlandse aantal uit op ruim 3 miljoen. Daarmee steekt Nederland met kop en schouders uit boven de rest in Europa. Per hoofd van de bevolking driemaal zoveel als in Duitsland, zevenmaal vaker dan in Polen. Bij de overige Europese landen ligt het aantal opvragingen veel lager.

Ondertussen overweegt het Ministerie van Justitie om ook financiële gegevens van alle Nederlanders via een landelijke zoekmachine opvraagbaar te maken. Te denken valt aan rekeningnummers en de verschillende banken waar een gebruiker een rekening heeft. Als gevolg daarvan zijn de bankgegevens van iedere Nederlander met een druk op de knop te achterhalen door de politie, zonder tussenkomst van de bank, Officier van Justitie of Rechter-Commissaris.

De intenties van 'Project Dataretentie' zijn openbaar geworden door de inspanningen van digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom en onderzoeker Rejo Zenger. Eerder ontdekten zij al dat Nederland in Europa ook aan kop gaat als het gaat om het afluisteren van telefoongesprekken en dat opsporingsambtenaren privacyregels stelselmatig negeren bij het opvragen van telecomgegevens via de landelijke databank CIOT. 'Telkens wordt weer bevestigd dat het in Nederland bedroevend slecht is gesteld met de veiligheid van onze gegevens en onze privacy. Schendingen van onze digitale grondrechten zijn helaas dichterbij dan we ons realiseren', aldus Axel Arnbak van Bits of Freedom.

UPDATE (14.11.10): de onthulling van Bits of Freedom over de landelijke zoekmachine voor bankgegevens heeft in de media en samenleving tot zoveel weerstand geleid, dat het plan twee dagen na bekendwording van de baan is.

Noot voor redacties:

Contact: Axel Arnbak, +31 (0)6 2453 4440, axel.arnbak@bof.nl, @bitsoffreedom

• Alle openbaar gemaakte documenten Rejo Zenger: Project Dataretentie.
• 78.000 bevragingen verkeers- en locatiegegevens: Business case HVG (pagina ii)
• 2.930.941 bevragingen klantgegevens via landelijke telecomdatabank CIOT: CIOT Jaarverslag 2009 (pagina 1)
• Bankgegevens geautomatiseerd uitwisselen naar CIOT-model: Projectplan implementatie dataretentie (pagina 10)
• Statistiek van overige EU-lidstaten in een uitgelekte rapport van de Europese Commissie: Evaluation directive 2006/24/EC (pagina 33)
• Officiële cijfers van overige Europese landen: Responses to 2009 EU consultation on data retention (AK Vorrat)
• Aantal Duitse bevragingen (4,5 miljoen): Bundesnetzagentur Jahresbericht 2009 (pagina 125)
• Aantal Poolse bevragingen (1,06 miljoen): Information for EC on the retention of data (pagina 2)
• Aantal bevragingen in het Verenigd Koninkrijk (ca. 525.000): Report of the Interception of Communications Commissioner for 2009 (pagina 8 )
• Persbericht Bits of Freedom: 'Opsporingsdiensten negeren privacyregels telecomdatabank stelselmatig' (26 juni 2010)
• Bits of Freedom: 'Aantal telefoontaps afgelopen jaar opnieuw gestegen' (21 mei 2010)
• Statistiek bevragingen telecomgegevens in Europa