Al drie opeenvolgende jaren verwaarlozen Nederlandse opsporingsdiensten privacy-regelgeving bij het opvragen van telecom-klantgegevens. Hierdoor is sprake van onrechtmatigheden en kan misbruik van de centrale telecomdatabank niet gedetecteerd worden. Hoewel de opsporingsdiensten vanaf 2008 herhaaldelijk op de vingers zijn getikt, hebben zij geen maatregelen genomen om dit te voorkomen.

Dit blijkt uit een analyse van digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom van intern onderzoek van het Ministerie van Justitie over het Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie (CIOT). Het rapport is onlangs openbaar geworden na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur.

Opsporingsdiensten vragen de klantgegevens - zoals naam, adres, (mobiele) telefoonnummers, e-mail- en ip-adressen - drie miljoen keer per jaar op via het CIOT. Het rapport laat zien dat opsporingsambtenaren het CIOT zonder bevoegdheid raadplegen, dat de rechtmatig van de bevragingen niet wordt gecontroleerd en dat het gehele proces onvoldoende wordt gedocumenteerd. Verder is de kennis van de wet- en regelgeving onder de maat, waardoor opsporingsambtenaren niet in de gaten hebben dat zij de persoonlijke informatie zonder de juiste bevoegdheid te zien krijgen. Ook wisselt men de persoonsgebonden toegangscodes nog steeds onderling uit, hoewel dit strikt verboden is.

De opsporingsdiensten horen deze kritiek niet voor het eerst. Veel van de problemen zijn in eerdere interne rapporten over 2007 als 2008 al opgeworpen. 'De aanbevelingen blijven dus onverkort van kracht en dienen naar onze mening met hoge prioriteit te worden aangepakt', concluderen de onderzoekers in het rapport.

Axel Arnbak van Bits of Freedom hoopt dat Kamerleden de Minister van Justitie om opheldering zullen vragen: 'deze structurele gemakzucht van de opsporingsdiensten is onacceptabel. Strenge aanbevelingen en kritiek vanuit de samenleving hebben al drie jaar vrijwel geen effect. Het Ministerie van Justitie moet ingrijpen en de vrijheid en veiligheid van Nederlanders waarborgen.'

De publicatie van het rapport komt voor het Ministerie van Justitie op een ongelukkig moment. Na de inwerkingtreding van de Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens onderzoekt het ministerie of de rol van het CIOT fors uitgebreid kan worden. Zo overweegt Justitie de historische klantgegevens - alle klantgegevens van het afgelopen jaar - en alle verkeersgegevens (wie met wie op welk moment belt, sms't en e-mailt en waar diegenen zich bevinden) centraal opvraagbaar te maken. 'Wij hopen dat Justitie inziet dat de huidige problemen bij het CIOT eerst moeten worden opgelost, voordat opsporingsdiensten via het CIOT meer persoonlijke informatie kunnen inzien', aldus Arnbak.

---
Eindrapport Audit CIOT 2009 (19.04.10)
https://rejo.zenger.nl/files/eindrapport-audit-ciot-en-omgevingen-2009.pdf

Eindrapport Audit CIOT 2008
https://rejo.zenger.nl/focus/wob-20090703-eindrapport-audit-2008.pdf

Bits of Freedom, 'Analyse: pratijk bevragingen CIOT bijzonder
zorgwekkend' (06.11.2009)
https://www.bof.nl/2009/11/06/analyse-praktijk-bevragingen-ciot-bijzonder-zorgwekkend/

Contact: Axel Arnbak, +31(0)624534440, axel.arnbak@bof.nl.