Deze week duiken we met Lotje in online politieke advertenties en wat die betekenen voor onze democratie. Evelyn praat Inge bij over breakupvideo's en we bellen met Marijn van Vliet om het te hebben over de stand van zaken rondom de verkiezingen in Den Haag.

In het derde seizoen van de tweewekelijkse Bits of Freedom podcast zoomen we in op de Tweede Kamerverkiezingen. We bekijken de partijprogramma's, leggen politieke advertenties onder de loep en we richten onze schijnwerpers dit hele seizoen op de dringende digitale vraagstukken die in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen en in de periode van formatie spelen. En wat zou een minister van Digitale Zaken allemaal op moeten pakken? Alles over de verkiezingen, van jouw favoriete NGO.

Evelyn 💔 break-up video's

Evelyn raakte de afgelopen twee weken in de ban van het fenomeen breakupvideo's naar aanleiding van de breakupvideo van twee van haar favoriete influencers, Gio en Jade Anna. Toen ze zich verdiepte in deze trend, stuitte ze op een aantal bizarre YouTube-shorts van Lala Sadi. Zij nam 19 miljoen (!) kijkers mee in haar voornemen om het uit te maken met haar vriend NoahBekijk hier de video waarin Lala zich voornam om het uit te maken met Noah., waar ze daags na de break-up een liedje over uitbrachtEn bekijk hier het liedje dat de dag na de break-up al uitkwam.. ´Het is overduidelijk nep, maar toch staan de comments vol met accounts die reageren alsof ze geloven wat ze zien.' aldus Evelyn. Een bijzondere nieuwe combinatie van marketing en reality-tv.

Weet je nog toen Facebook loog in de Tweede Kamer?

In 2019 was er een rel rondom verkiezingsmanipulatie op Facebook. Facebook beweerde in de Tweede Kamer dat het niet mogelijk was om mensen in het ene Europese land te targeten vanuit een ander Europees land in de context van verkiezingen. Dat bleek niet waar te zijn, toonden we toen aan.Hoe we dat aantoonden zie je hier. Het was bijzonder makkelijk om vanuit Duitsland politieke advertenties in Nederland te plaatsen en vice versa.

Gevaar voor de democratie

Online politieke advertenties kunnen onze democratie verstoren door bijvoorbeeld profilering en manipulatie.Lees hier hoe dat precies werkt. Online platformen houden ons online in de gaten ("tracking"). Op basis daarvan stoppen ze je in een hokje ("profilering"). Met die informatie weten ze precies wanneer en hoe ze welke boodschap aan ons moeten tonen, om ons iets te doen geloven ("manipulatie"). Zonder dat jij daar enige invloed op hebt. Hierdoor werkt online adverteren anders dan wanneer je bijvoorbeeld een verkiezingsposter in een bushokje hangt. Het gevaar bestaat dat je maar delen van informatie te zien krijgt, die ook nog eens zijn aangepast op jouw interesses, waardoor je je niet goed kan informeren. Ook wordt gevoelige informatie gebruikt voor deze profilering (zoals bijvoorbeeld politieke voorkeur), en dat moeten we eigenlijk sowieso niet willen.

Niks veranderd

In Europa wordt op dit moment gewerkt aan een aparte wet op politieke online advertenties.De Europese Unie is bezig met een wet over politieke advertenties. En ook in de DSAWat werd er in de DSA ook alweer afgesproken over op tracking gebaseerde advertenties en aanbevelingssystemen? worden targeting op gevoelige informatie en aanbevelingsalgoritmes deels geregeld. Maar voor de komende Tweede Kamerverkiezingen is de situatie eigenlijk nog hetzelfde als in 2019. In principe kan iedereen getargete politieke advertenties plaatsen, ook vanuit het buitenland. En mensen krijgen in de aanbevelingsalgoritmes van sociale media nog steeds een beperkt wereldbeeld voorgeschoteld.

Een aantal grote politieke partijen heeft onderling afgesproken om niet te microtargeten.Zelf bekijken welke advertenties politieke partijen op Facebook in de pijplijn hebben? Check de advertentiebibliotheek (op Facebook). 'Dat is in principe een mooi voornemen, maar er hangen wel nadelen aan. Niet elke partij heeft dit getekend. Die kunnen dus wel op zo'n freaky manier targeten. En er hangen geen consequenties aan als je wel aan microtargeting doet,' aldus Lotje.
Betere regels rondom politieke advertenties en aanbevelingsalgoritmes zijn hard nodig om manipulatie en desinformatie tegen te gaan. Hier ziet Lotje wel een rol weggelegd voor een minister van Digitale Zaken in het toekomstige kabinet: 'Ik denk dat een minister voor Digitale Zaken zich in Brussel kan inzetten om wat radicalere wetgeving aan te nemen. We zijn natuurlijk blij met de DSA en met de DMA en politieke advertentieregeling moeten we nog maar zien wat daaruit komt.. Volgens mij kunnen we altijd nog wel iets radicaler zijn. Binnen Nederland kunnen we misschien een extra wet voor de Nederlandse verkiezingen aannemen. En daarnaast denk ik dat de minister zich in kan zetten voor alles waar we sowieso voor oproepen, namelijk het fixen van het algoritme, tracking gebaseerde advertenties aan banden leggen, interoperabiliteit en een pluriformer communicatielandschap online.'

We bellen met...

We eindigen met een telefoongesprek met Marijn van Vliet, public affairs-strateeg in Den Haag, die uitlegt welke middelen we in deze fase van de verkiezingen kunnen inzetten om digitale zaken op de politieke agenda te zetten.

Volg ons op de voet...

Let op! Nu volgen linkjes naar Big Tech!

Volg jij Bits of Freedom al? Bijvoorbeeld op Twitter, Instagram of LinkedIn?
De podcast vind je in jouw favoriete podcastapp. Bijvoorbeeld op Spotify of Apple Podcasts.

Wil je niks te maken hebben met Big Tech? Abonneer je dan gewoon op onze podcastnieuwsbrief: