Deze week: nieuwe regels voor de NCVT, Geo Guessers en het critical infrastructure lab.

Evelyn dook voor deze aflevering in de wereld van geolocators, mensen die uitzoeken waar een bepaalde video of afbeelding is gemaakt. Daar gaat een hele wereld achter schuil, vol databases met bruggen en paaltjes –netjes ingedeeld per land, zoals deze Geohints. Ook leerde ze dat Google Streetview naast auto's ook treinen, boten, sneeuwscooters en paarden inzet!

De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) heeft de afgelopen jaren veel kritiek gekregen vanwege het schenden van de rechten van burgers. Zo hield de NCTV illegaal burgers op sociale media in de gaten, faciliteerde hij illegale surveillancepraktijken van Defensie en financierde hij illegale onderzoeken van gemeenten waarbij private bedrijven werden ingehuurd om zonder aanleiding te infiltreren in moskeeën. Dat hoort helemaal niet bij de verantwoordelijkheden van de coördinator, maar deed hij toch.

We spraken daar al eerder over in deze podcastaflevering rondom de Big Brother Awards die we hier eerder maakten: Big Brother Awards Podcast: De NCTV. De wanpraktijken van de NCTV waren destijds één van de redenen dat toenmalig minister Grapperhaus de Big Brother Award won.

Om de misstanden te rechtvaardigen kwam er een wetsvoorstel, dat onder andere een "inlichtingentaak" voor de NCTV zou introduceren, waardoor het een soort derde geheime dienst zou worden. Hierover waren wij, samen met bijvoorbeeld Amnesty International, erg kritisch over in de kamer. We legden de Tweede Kamer –op hun uitnodiging– uit waarom dat wetsvoorstel volstrekt onacceptabel was.

Naar aanleiding van alle kritiek is er nu een nieuw wetsvoorstel waarin de taken en bevoegdheden van de NCTV duidelijker worden omschreven. Het voorstel schrapt de zelfstandige analysetaak en legt de coördinatiefunctie van de NCTV vast. Het is een stap in de goede richting, aangezien de NCTV zich voortaan zal richten op zijn kerntaak: namelijk het coördineren. Lotte benadrukt in de podcast het belang hiervan: "We zijn heel blij met deze stap de goede richting in. De minister heeft naar ons geluisterd: De surveillancebevoegdheid eruit, toezicht erin en het wetsvoorstel aangrijpen om de rol van NCTV als coördinator duidelijker af te bakenen, zodat de toezichthouder met deze wet in de hand de NCTV ook aan haar beperkte taak kan houden. Dit laat zien dat het dus wél mogelijk is om steeds verder uitbreidende surveillancebevoegdheden een halt toe te roepen".

Toch is er ook nog ruimte voor verbetering in het afbakenen van de taken van de coördinator. Lotte merkt op dat uitvoeringsinstanties binnen het veiligheidsdomein vaak de grenzen van de wet opzoeken en daar overheen gaan. Daarom is het heel belangrijk dat de afbakening van hun bevoegdheden heel duidelijk wordt gedaan. Op sommige punten is het in het huidige voorstel goed afgebakend, maar er zitten nog onduidelijkheden in. Hoe zit dat bijvoorbeeld met het signaleren, analyseren en duiden van trends en fenomenen, de toegang tot publiek toegankelijke bronnen en het gebruiken van technische hulpmiddelen daarbij?

Tot slot bellen we met Fieke Jansen. Als mede-oprichter van het critical infrastructure lab vertelt zij over het onderzoek dat het lab gaat doen, naar macht en strijd in transnationale media-infrastructuren. Om op de hoogte te blijven van hun onderzoek en evenementen kun je hun website in de gaten houden: website critical infrastructure lab.